Katecheza I
2024-03-21
Konspekt katechezy
Temat: Eucharystia od wieczernika aż do dzisiaj
Cel ogólny: uczeń zna najważniejsze wydarzenia związane z Eucharystią, jak również podstawowe terminy: Msza Święta i Eucharystia
Cele szczegółowe:
· uczeń wie, że pierwsi chrześcijanie spotykali się na liturgii w domach,
· uczeń wie, że chrześcijanie w pierwszych wiekach byli prześladowani i bardzo często oddawali życie za wiarę,
· uczeń potrafi wymienić najważniejsze punkty związane z Eucharystią w danej epoce (np. starożytność),
· uczeń w sposób świadomy potrafi przeżywać Eucharystię.
Metody i techniki:
wykład, rozmowa kierowana, praca w grupach
Pomoce dydaktyczne: prezentacja multimedialna, film z youtube pt. „Czym tak naprawdę jest Eucharystia?” (zob. https://www.youtube.com/watch?v=ZF7Fg6Vx3m4/); kartki do pracy w grupach.
Czas:
45 minut
1. Wprowadzenie (5 minut).
a) Prowadzący katechezę wita uczniów.
b) Prowadzi modlitwę, np. Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu lub Ojcze nasz…
c) Przedstawia temat: Tematem dzisiejszego spotkania będzie historia Eucharystii, jak wyglądała ona na początku i jak zmieniała się wraz z upływem czasu (slajd 1);
d) Jako wprowadzenie do lekcji: prezentuje film z youtube pt. „Czym tak naprawdę jest Eucharystia?”.
2. Wykład (17 minut).
a) prowadzący na samym początku wyjaśnia co znaczy słowo Eucharystia, skąd pochodzi i kiedy się pojawił. Termin „eucharystia”, wywodzący się z języka greckiego powstał ok. II wieku po Chrystusie (slajd 2).Słowo Eucharystia znaczy „dziękczynienie”. Jako pierwszy terminu tego użył św. Justyn w dziele „Apologia”. Znane są opisy ustanowienia Eucharystii przez Jezusa Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy w Wieczerniku w Wielki Czwartek (por. Mt 26,26n; Mk 14,22n; Łk 22,19; 1 Kor 11,24).
b) Eucharystia jest najświętszym sakramentem, który jest jednocześnie znakiem jedności i miłości Boga: „Eucharystia jest sakramentem, w którym Jezus Chrystus ofiaruje za nas samego siebie, swoje Ciało i Krew, żebyśmy z miłości ofiarowali Mu siebie i zjednoczyli się z Nim w Komunii św. W ten sposób stajemy się jednym Ciałem Chrystusa, Kościołem” (Youcat nr 208). Prowadzący wymienia również symbole Eucharystii: hostia, czyli okrągły, biały opłatek opatrzony IHS (łac. Jesus Hominum Salvator – „Jezus Chrystus Zbawiciel”), który jest symbolem ciała Chrystusa; winogrona jako symbol krwi Chrystusa (z winogron tworzy się wino, które Jezus z apostołami spożywali podczas ostatniej „wieczerzy Pańskiej”) oraz kielich – naczynie, w którym łączy się wino i chleb (slajd 3).
Jak również informuje, że niewiele wiemy jak wyglądała Eucharystia w czasach pierwszych chrześcijan: oddzielenie się od liturgii w synagodze żydowskiej i inicjowanie nowej liturgii chrześcijańskiej „wieczerzy Pańskiej” (por. pisma wczesnochrześcijańskie, np. Didache, Ignacy w listach); pierwsi chrześcijanie spotykali się w prywatnych domach na liturgii (slajd 4-6).
c) prowadzący tłumaczy, że chrześcijanie przez pierwsze IV wieki byli prześladowani i oddawali za wiarę swoje życie. Dopiero w 313 roku za sprawą „Edyktu mediolańskiego” cesarza Konstantyna Wielkiego chrześcijanie przestali być prześladowani, a w 321 r. chrześcijaństwo stało się religią państwową (slajd 7-8).
d) W średniowieczu oficjalnym językiem Kościoła katolickiego stała się łacina. Eucharystia staje się niezrozumiała, brak czynnego udziału wiernych w liturgii.Panuje przekonanie, że sprawowanie Mszy Świętej jest sprawą tylko i wyłącznie samego kapłana. Kapłan odwrócony był tyłem do ludzi, sprawował liturgię w jęz. łacińskim. Jedynie ministrant służący przy ołtarzu odpowiadał kapłanowi. Nie przypominało to liturgii domowej z początków chrześcijaństwa (np. przygotowanie darów ofiarnych, czytanie tekstów biblijnych, zanoszenie Komunii do chorych…) (slajd 9).
W tym czasie powstały pierwsze księgi liturgiczne: sakramentarze, lekcjonarze, ewangeliarze – por. współczesne księgi liturgiczne (slajd 10-12). Prowadzący pyta uczniów: czy wiedzą co to jest mszał rzymski, lekcjonarz i ewangeliarz? Na tablicy multimedialnej pokazuje jak wygląda każda z tych ksiąg, a w dalszej kolejności wyjaśnia do czego służy każda z tych ksiąg.
· Ewangeliarz – ozdobna księga liturgiczna zawierająca teksty Ewangelii odczytywane w liturgii;
· Lekcjonarz – księga liturgiczna, która zawiera czytania biblijne na poszczególne dni roku liturgicznego;
· Mszał rzymski – najważniejsza księga liturgiczna w Kościele katolickim obrządku rzymskiego, zawierająca teksty stałych i zmiennych części mszy. Są tam też wskazówki potrzebne do sprawowania ofiary eucharystycznej oraz dotyczące szczególnych celebracji związanych z poszczególnymi obchodami i okresami roku liturgicznego.
Prowadzący tłumaczy czym charakteryzowała się liturgia w średniowieczu: jak sprawowano liturgię, jak często przyjmowano komunię świętą itp. Z racji tego, że Eucharystia była sprawowana w języku łacińskim i dla wielu była niezrozumiała, powstały w tym czasie także inne formy kultu religijnego, jak różaniec czy litania (aby w jakiejkolwiek formie mieć kontakt religijny z Bogiem). W średniowieczu panowało przekonanie, że człowiek jest niegodny tego aby przyjąć Pana Jezusa. Generalnie akcentowano ogromny Majestat Boży, uważano że Boga należy się bać i być stale gotowym stanąć po śmierci przed bożym majestatem. Naczelnym hasłem epoki średniowiecza było Memento mori – co znaczyło „Pamiętaj o śmierci!” (slajd 13).
e) Odnowa liturgiczna w okresie Soboru Watykańskiego II (slajd 14). Dochodzi do ogromnych zmian pod wpływem Konstytucji o liturgii św. (1963). „Liturgia szczytem i źródłem” (KO 10). Msza Święta jest odprawiana w językach narodowych (KL 36); kapłan zwrócony do ludu; ołtarz w centrum; dwa stoły: Słowa Bożego i Eucharystii. „Trzeba dążyć do rozkwitu poczucia wspólnoty parafialnej, zwłaszcza w zbiorowym celebrowaniu niedzielnej Mszy świętej” (KO 42) – budowanie wspólnoty eucharystycznej.
Grupa I.
Przeczytajcie definicję Eucharystii (por. Youcat nr 208). Przedstawcie ją w postaci schematu (np. zawierającego kluczowe słowa, strzałki, linie). Wybierzcie spośród siebie osobę, która zaprezentuje wyniki waszej pracy pozostałym uczniom.
Słowo Eucharystia znaczy „dziękczynienie”. Eucharystia została ustanowiona w Wielki Czwartek przez Jezusa Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy, którą spożywał ze swoimi uczniami w Wieczerniku.
„Liturgia jest szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła, i zarazem jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc” (KO 10).
Podczas Eucharystii dochodzi do przemiany chleba i wina w ciało i krew Pana Jezusa.
Eucharystia jest sakramentem, podczas którego Jezus Chrystus sam ofiaruje siebie jako pokarm. Przyjmując Jego Ciało i Krew, stajesz się jedno z Nim i z innymi członkami Kościoła.
Na wykonanie zadania macie 5 minut. Na prezentację 2 minuty.
Na podstawie informacji z lekcji odpowiedzcie na pytania o początki Eucharystii:
· Gdzie na Eucharystii spotykali się pierwsi chrześcijanie? [Odp.: Pierwsi chrześcijanie na Eucharystii spotykali się w domach].
· W jaki dzień pierwsi chrześcijanie spotykali się na Eucharystii? [Odp.: Dniem, w którym chrześcijanie gromadzili się na Eucharystii od samego początku była niedziela – dzień Pański, dzień zmartwychwstania Jezusa Chrystusa].
· Gdzie spotykali się chrześcijanie w dniu wspomnienia męczennika? [Odp.: W dniu kiedy wypadało wspomnienie męczennika chrześcijanie gromadzili się w katakumbach].
· Wyszukajcie w Internecie: kim był Neron i napisz co się wydarzyło w 64 roku w Rzymie za jego panowania? [Odp.: Neron-cesarz Imperium Rzymskiego. W roku 64 miał miejsce pożar Rzymu, co Neron wykorzystał, aby zburzyć dużą część miasta i wybudować sobie potężny pałac. Neron obwinił wyznawców Chrystusa o nieszczęście, jakie spotkało miasto nad Tybrem].
Na wykonanie zadania macie 5 minut. Na prezentację 2 minuty.
Wypiszcie wszystkie skojarzenia związane z liturgią eucharystyczną w średniowieczu.
W średniowieczu oficjalnym językiem kościoła katolickiego staje się łacina. Eucharystia staje się niezrozumiała, brak czynnego udziału wiernych w liturgii. Ogromny nacisk kładziono w średniowieczu na to, aby kapłan który sprawuje Eucharystię był dobrze wykształcony, aby przede wszystkim On sam rozumiał co dzieje się na Eucharystii.
W średniowieczu panowało przekonanie, że Msza Święta jest sprawą tylko i wyłącznie samego kapłana. Kapłan odwrócony tyłem do ludzi. Jedynie ministrant służący przy ołtarzu odpowiada księdzu. Coraz rzadziej przyjmowana jest Komunia święta. Powstało w tym czasie także takie formy kultu, jak różaniec czy litania.
Na wykonanie zadania macie 5 minut. Na prezentację 2 minuty.
W Średniowieczu powstały pierwsze księgi liturgiczne, które z nich pozostały aktualne do dziś?
· Co to jest lekcjonarz?
· Co to jest Mszał rzymski?
· Co to jest Ewangeliarz?
Opisz każdą z tych trzech ksiąg i napisz do czego one służą.
Na wykonanie zadania macie 5 minut. Na prezentację 2 minuty.
Wyszukajcie w Internecie informacje: Co to był Sobór Watykański II? Co zmieniło się w liturgii po tym wydarzeniu z życia Kościoła katolickiego?
Dochodzi do ogromnych zmian, które są obecne dzisiaj:
- „Liturgia szczytem i źródłem” życia chrześcijańskiego.
- Msza Święta jest odprawiana w językach narodowych.
- Kapłan zwrócony do ludu; ołtarz w centrum; dwa stoły: Słowa Bożego i Eucharystii.
- Eucharystia buduje wspólnotę – Kościół.
Na wykonanie zadania macie 5 minut. Na prezentację 2 minuty.
Po prezentacji wyników pracy w grupach prowadzący jeszcze raz na zakończenie (w ramach utrwalenia) przypomina najważniejsze terminy, informacje oraz wyniki wspólnej pracy.
Prowadzący daje również możliwość zadawania pytań uczniom.
Na zakończenie modlitwa: Chwałą Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu… lub „Panie nie jestem godzien, abyś przyszedł do mnie, ale powiedź tylko słowo, a będzie uzdrowiona dusza moja” (z liturgii Mszy św.).
Oprac. Jakub Wołczko, student IV teologii
