Katechezy rzymskie - wprowadzenie
2013-02-11
Ale jak mieli wzywać Tego, w którego nie uwierzyli?
W jaki sposób mieli uwierzyć w Tego, którego nie słyszeli?
Jak mieli słyszeć, jeśli nikt im nie głosił?
Jak mieli głosić, skoro nie zostali posłani?
Tak oto jest napisane: Jak bardzo oczekiwane są stopy tych, którzy zwiastują dobro!
(Rz 10, 8-15).
I. Rzymskie katechezy wielkopostne to propozycja refleksji inspirowanych tekstami czytań
liturgicznych tego okresu, pielgrzymką do rzymskich kościołów stacyjnych
oraz modlitwą za wstawiennictwem świętych rzymskich męczenników,
których "krew jest posiewem chrześcijan" (Tertulian). Impulsem
do podjęcia tego nauczania jest zachęta św. Grzegorza Wielkiego wskazująca na rolę świętych w
interpretacji Pisma Świętego, orędzie następcy Benedykta XVI, by
zwłaszcza w tym okresie liturgicznym hojnie łamać się "chlebem słowa
Bożego" oraz inspiracje płynące z książki ambasador RP Hanny Suchockiej
Rzymskie pasje.
Kościoły stacyjne Wiecznego Miasta [2013].
II. Św. Grzegorzowi Wielkiemu (+ 604) - w opinii wielu historyków - przypisuje się "decydującą rolę w organizacji systemu stacyjnego w Rzymie, czyli wyznaczenia kościołów i wskazania dni, w których będą one stacyjnymi, a także wyboru liturgii" (H. Suchocka). W 595 r. podczas synodu rzymskiego papież Grzegorz wyznaczył 24 kościoły tytularne, które stanowiły oś rzymskiej wielkopostnej organizacji stacyjnej. Tradycja pielgrzymowania do wybranych kościołów przypomina nabożeństwa drogi krzyżowej połączone z nawiedzeniem świątyni - modlitwą za wstawiennictwem patrona/świętego - zyskanie odpustu. Tzw. kościoły tytularne oznaczają świątynie, które posiadają starożytną rzymską tradycję, patronat męczennika lub innego świętego oraz przyznawane są [pod opiekę] wybranym kardynałom Kościoła. Patronami bazylik i kościołów stacyjnych są zazwyczaj pierwsi męczennicy rzymscy, stąd też analogia: krew męczenników - czerwony kolor szat kardynalskich.
Inspirator idei rzymskich kościołów stacyjnych przewodził
Kościołowi w trudnych czasach – jak sam to ujął – "gdy święty
Kościół (…) wydaje się jakby poniżony…” (Mor. XXXIV 3, 7) w Nauce o moralności (Moraliach), czyli komentarzu do Księgi Hioba
przekonywał, że nie istnieje pojedynczy model świętości. Święci należą do
wszystkich kościelnych ordines (grup
– stanów). Dla chrześcijan istotne jest umiejętne odczytywanie ich życia na
wzór lektury Ksiąg biblijnych: Sprawiedliwe są Księgi, według których będziemy sądzeni. Życie
dobrych to żywa lektura (viva lectio est vita bonorum); dlatego też słusznie
ci sprawiedliwi są wymieniani w świętej mowie Księgi, jak zostało napisane: Księgi zostały otwarte; i inna księga została otwarta, która jest Księgą
życia, i zmarli zostali osądzeni według tego, co zostało zapisane w Księgach
(Ap 20, 12). Księgą bowiem życia jest samo widzenie nadchodzącego Sędziego (Mor. XXXIV 7, 16) - nauczał Papież.
III. Do powyższego tekstu odwołał się Benedykt XVI w adhortacji O Słowie Bożym w życiu i misji Kościoła, gdzie
podkreślił, że interpretacja Biblii „nie byłaby pełna, gdybyśmy nie wysłuchali
również tych, którzy naprawdę żyli słowem Bożym, czyli świętych. Istotnie, viva lectio est vita bonorum. Najgłębsza interpretacja Pisma Świętego pochodzi bowiem od tych, którzy
pozwolili się kształtować słowu Bożemu przez słuchanie, czytanie i wytrwałe
rozważanie" (VD 48), osobistą lub wspólnotową praktykę lectio divina. Św. Grzegorz
przekonywał, że chrześcijanin poprzez wytrwałą lekturę czyni postępy w
rozumieniu Biblii, gdyż „słowo Boże rośnie wraz z czytającym” (HEz I, 7, 8). Zrozumienie Pisma Świętego zależy od wiary i
miłości, a jednocześnie tę wiarę i miłość pogłębia. Chrześcijanin zatem żyjący słowem
Bożym promieniuje na swoich współbraci – jest prawdziwie „solą ziemi… [i]
światłem dla świata” (Mt 5, 13-16).
IV. Zwyczaj nabożeństw stacyjnych w Rzymie został przerwany na początku XIV w. - w związku z przeniesieniem się papieży do Awinionu - i w istocie zapomniany. Podjęto go na nowo po soborze trydenckim w XVI w., ale właściwie dopiero w XX w. Jan XXIII dał nowy impuls tej tradycji, uczestnicząc w pierwszym roku swojego pontyfikatu (1959) w obrzędach Środy Popielcowej w kościele św. Sabiny na wzgórzu awentyńskim. Kontynuowali ten zwyczaj jego następcy: Paweł VI, Jan Paweł II i Benedykt XVI. Istotną rolę przypisuje się również inicjatywie porannych mszy św. odprawianych (o godz. 7.oo) w poszczególnych kościołach stacyjnych przez kapłanów Kolegium Amerykańskiego. Z czasem przybywało grono świeckich aktywnie uczestniczących w tych nabożeństwach wielkopostnych.
V. Proponowane rzymskie katechezy wielkopostne inspirowane są hagiograficznym kluczem interpretacji Pisma Świętego, a ich celem będzie inicjowanie, nauczanie i wychowanie w wierze. Katechezy powstały w Rzymie w czasie mojego rocznego stypendium naukowego w Papieskim Instytucie Polskim im. św. Józefa Sebastiana Pelczara w Wielkim Poście 2013 roku.
VI. Katechezy mają charakter i strukturę kerygmatyczną: "wyzwanie" płynące ze słowa Bożego - "rozbłysło" w życiu świętych - "odpowiedź" odnajduje w doświadczeniu wiary.
Każda katecheza proponuje zatem trzy kroki dydaktyczne:
a)
Interpretacja tekstu biblijnego [z dnia] -
lectio
b)
Opis z życia świętych -
meditatio / oratio
c)
Aktualizacja w doświadczeniu wiary -
actio
VII. Wykaz kościołów stacyjnych wg
Rzymskie pasje (por. mapa s. 6/7).
1.
Kościół św. Sabiny
2.
Kościół św. Jerzego
3.
Kościół św. Jana i Pawła
4.
Kościół św. Augustyna
5.
Bazylika św. Jana
6.
Kościół św. Piotra in Vincoli
7.
Kościół św. Anastazji
8.
Kościół MB Większej
9.
Kościół św. Wawrzyńca na Panisperna
10.
Kościół Świętych Apostołów
11.
Bazylika św. Piotra
12.
Kościół Matki Bożej in Domnica
13.
Bazylika św. Klemensa
14.
Kościół św. Balbiny
15.
Kościół św. Cycylii
16.
Kościół Matki Bożej na Zatybrzu
17.
Kościół św. Witalisa
18.
Kościół św. Marcelina i Piotra
19.
Kościół św. Wawrzyńca za murami
20.
Kościół św. Marka
21.
Kościół św. Pudencjany
22.
Kościół św. Sykstusa
23.
Kościół św. Kosmy i Damiana
24.
Kościół św. Wawrzyńca in Lucina
25.
Kościół św. Zuzanny
26.
Bazylika św. Krzyża
27.
Kościół św. Czterech Męczenników
28.
Kościół św. Wawrzyńca in Damaso
29.
Bazylika św. Pawła za Murami
30.
Kościół św. Marcina
31.
Kościół św. Euzebiusza
32.
Kościół św. Mikołaja
33.
Bazylika św. Piotra
34.
Kościół św. Chryzogona
35.
Kościół Matki Boskiej
36.
Kościół św. Marcelego
37.
Kościół Apolinarego
38.
Kościół św. Stefana
39.
Kościół św. Jana
40.
Bazylika św. Jana
41.
Kościół św. Praksedy
42.
Kościół św. Pryski
43.
Bazylika MB Większej
44.
Kościół św. Pankracego
***
Dodatkowym impulsem do głębszego przeżycia czasu Wielkiego Postu jest odnowiona rzymska tradycja pielgrzymowania do kościołów stacyjnych. Pojawia się ona również w polskich miastach, np. Łodzi, Warszawie, Krakowie, Poznaniu... Wszystko to mobilizuje, by podjąć pielgrzymi trud i katechetyczną posługę. Proszę wszystkich uczniów szkoły Słowa, by przyjęli proponowane katechezy jako zaproszenie do wspólnej wędrówki na wzór drogi krzyżowej czy drogi do Emaus (por. Łk 24, 13-35). W tej wielkiej katechezie paschalnej Pierwszym pielgrzymem jest Zmartwychwstały Pan - Mistrz i Przewodnik, który dyskretnie przyłączy się do naszych rozmów, rozważań i modlitw. On jako dobry Nauczyciel potrafi słuchać i doskonale rozeznaje naszą sytuację życiową, stąd czasem nie szczędzi napomnień: O nierozumni i leniwi w sercu! Nie wierzycie w to wszystko, co powiedzieli prorocy! (24, 25). Wielki Egzegeta i Ewangelizator wyjaśnił nam co [odnosi] się do Niego we wszystkich Pismach (24, 27). Podejmijmy z Nim dialog, zaprośmy Go do stołu... Niech nasze oczy się otworzą, a serce rozpali się w nas [na nowo]; nie bójmy się też wrócić do swoich..., by głosić im Ewangelię o tym, że Pan zmartwychwstał i ukazał się Szymonowi... oraz wielu innym świętymi i błogosławionym, rzymskim męczennikom. Pan jest zawsze z nami i wzywa nas do dawania świadectwa naszej wiary (Łk 24, 48; Dz 1, 8). "Tak jest napisane: Chrystus będzie cierpiał i trzeciego dnia zmartwychwstanie. W Jego imię będzie głoszone nawrócenie na odpuszczenie grzechów wszystkim narodom..." (Łk 24, 46n). Zapraszam więc do naszej szkoły Słowa Bożego i do aktywnego udziału w rzymskich katechezach wielkopostnych!
ks. Jan Kochel
Literatura:
Cassanelli R., Paolucci A., Guida generale alla citta del Vaticano, Vaticano 2012.
Gać J.,
Rzym. Kulturowy przewodnik po Wiecznym Mieście, Kraków 2010.
Gawroński J.,
Drogi prowadzą do Rzymu. Wspomnienia i refleksje, Kraków 2000.
Jędraszewski M.,
Pejzaże rzymskie, Poznań 1996.
Infusino G.,
Le Chiese storiche di Roma entro le mura, Roma 1995.
Suchocka H.,
Rzymskie pasje. Kościoły stacyjne Wiecznego Miasta, Warszawa 2013.
Weigel G., Lev E., Weigel S.,
Rzymskie pielgrzymowanie Kościoły stacyjne Rzymu, Kraków 2013.
* Oficjalna strona Watykańskiej
Pontificia Accademia Cultorum Martyrium przygotowała własne rozważania na każdy dzień pielgrzymki pasyjnej po kościołach stacyjnych; por.
http://www.vatican.va/
fot. jk