2013-11-29
3Przekazałem wam na początku to, co przejąłem: że Chrystus umarł - zgodnie z Pismem - za nasze grzechy, 4że został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem: 5i że ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu.
I. Wprowadzenie
Św. Paweł przypomina tu starożytną formułę wiary dotyczącą śmierci, pogrzebu i zmartwychwstania Chrystusa, którą przejął z tradycji i przekazał Koryntianom (1 Kor 15, 3-5). Oni ją przyjęli jako Ewangelię upatrując w niej swoje zbawienie. Okazją, która skłoniła Apostoła do tego przypomnienia, był fakt pojawienia się u niektórych wątpliwości odnośnie zmartwychwstania: jedni sądzili, że "nie ma zmartwychwstania” (1 Kor 15, 12), inni zaś pytali: "Jak zmartwychwstają umarli? W jakim ukazują się ciele”? (1 Kor 15, 35). Z kontekstu całego rozdziału 15 - poświęconemu problematyce zmartwychwstania - wynika, że niektórzy chrześcijanie w Koryncie mieli wątpliwości co do zmartwychwstania ciał. Problem ten mógł dotyczyć głównie chrześcijan wywodzących się z pogaństwa. Grecy bowiem, zwłaszcza pod wpływem filozofii Platona, przyjmowali nieśmiertelność duszy i odrzucali zmartwychwstanie ciała widząc w nim więzienie dla duszy. Tego rodzaju poglądy ujawnia reakcja słuchaczy na mowę św. Pawła na Aeropagu w Atenach: został on wyśmiany w momencie, kiedy zaczął mówić o zmartwychwstaniu (Dz 16, 31-32). Antropologia żydowska nie zna tej dwupodziałowości, nie zna życia bez ciała. Warto w tym miejscu przypomnieć, że żydowskie ugrupowanie religijno-polityczne Saduceuszów odrzucało zmartwychwstanie (por. Mt 22, 23).
Paweł w swej argumentacji za zmartwychwstaniem ciał wychodzi od zmartwychwstania Chrystusa potwierdzonego przez wiarygodnych świadków, do których zalicza także siebie samego (1 Kor 15, 1-11), udowadniając następnie, że skoro Chrystus zmartwychwstał, to zmartwychwstaną także umarli dzięki przynależności do Niego. W przeciwnym razie wiara i wszelki trud z nią związany nie ma sensu (1 Kor 15, 12-34).
W. 3a: "Przekazałem wam na początku to, co przejąłem”. Św. Paweł używając wyrażenia "przyjąć - przekazać”, które jest prawie takie same jak w 1 Kor 11, 23 odnośnie ustanowienia Eucharystii, pragnie jeszcze raz przypomnieć i podkreślić, że głoszona przez niego Ewangelia w niczym nie różni się od Ewangelii głoszonej przez pierwotny Kościół. Apostoł, przejmując ją i przekazując dalej, jest więc ogniwem w łańcuchu przekazu wiary.
Ww. 3b-5: Chrystus umarł - zgodnie z Pismem - za nasze grzechy, został pogrzebany, zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem, i ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu. Jest to bardzo syntetyczna formuła credo pierwotnego Kościoła, której treścią jest śmierć, pogrzeb, zmartwychwstanie i ukazanie się Chrystusa zmartwychwstałego Kefasowi i Dwunastu. Jej struktura jest niezwykle harmonijna:
A) w. 3b: Chrystus umarł za nasze grzechy zgodnie z Pismem B) w. 4a: został pogrzebany |
C) w. 4b: zmartwychwstał trzeciego dnia zgodnie z Pismem D) w. 5: ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu |
Uwidacznia ona dwa wydarzenia fundamentalne: śmierć Chrystusa za nasze grzechy widziana w świetle zapowiedzi Pism i potwierdzona przez złożenie do grobu oraz zmartwychwstanie Chrystusa trzeciego dnia zapowiedziane przez Pisma i potwierdzone przez ukazanie się Kefasowi i Dwunastu.
1) W. 3b: "Chrystus umarł za nasze grzechy”. Przejęte i przekazane przez Apostoła credo rozpoczyna się od wskazania na historyczny fakt śmierci Chrystusa, tj. Mesjasza.Nie ma tu wzmianki o charakterze tej śmierci, jest tylko stwierdzenie jej faktu, który jest wspólny wszystkim ludziom. Śmierć Chrystusa jednak, w odróżnieniu od innych, ma charakter ekspiacyjny: umarł On "za nasze grzechy”. Ten, który nie znał grzechu umarł za grzechy innych. Śmierć Mesjasza miała więc charakter zbawczy, spowodowała przebaczenie grzechów ludziom. Świadomość tego jest u podstaw każdej pozytywnej relacji z Bogiem.
"Zgodnie z Pismem”. Zbawcza śmierć Chrystusa na krzyżu dokonała się zgodnie z zamiarem Boga objawionym w Starym Testamencie. Choć nie ma tu odniesienia do jakiegoś konkretnego tekstu Starego Testamentu, to jednak można sądzić, że to wyrażenie przywołuje na pamięć teksty o Słudze Jahwe, który został usunięty spośród żyjących i wziął na siebie nasze grzechy (Iz 53, 5-12).
2) W. 4a: "Został pogrzebany”. To wyrażenie, które podkreśla fakt rzeczywistej jego śmierci Chrystusa, przywołuje na pamięć opowiadania Ewangelistów o Jego męce i śmierci i złożeniu do grobu. Wraz z Jego śmiercią umarła też nadzieja i oczekiwania jego uczniów (por. Łk 24, 21). Nie wykluczone, że w wyrażeniu o pogrzebaniu, jest już zawarta, przynajmniej w sposób pośredni, idea o pustym grobie. Dla pierwotnego Kościoła było nie do pomyślenia nauczanie o męce bez myśli o pustym grobie.
3) W. 4b: "Zmartwychwstał trzeciego dnia”. Czasownik "zmartwychwstać” oznacza obudzić się i przejść do nowego życia. Jego forma gramatyczna w tekście greckim sugeruje, że chodzi tu o wydarzenie, które w przeciwieństwie do śmierci i pogrzebu, nie należy do przeszłości, lecz jest czymś, co miało miejsce w przeszłości, lecz owoce tego trwają, tzn. Ten, który został wskrzeszony z umarłych przez Boga żyje nadal. Chrystus żyje jako zmartwychwstały, już więcej nie umiera. Jego ciało po zmartwychwstaniu jest duchowe (gr. pneumatikon), tzn. poruszane przez ducha, a nie przez psyche, która jest zasadą życia naturalnego.
Wyrażenie trzeciego dnia jest typowym elementem orędzia paschalnego. Bywa tu ono różnie interpretowane: jako moment odkrycia pustego grobu, jako moment pierwszego ukazania się Chrystusa, lub też jako czas zmartwychwstania Chrystusa widziany przez pierwotny Kościół w świetle jakiegoś cytatu ze Starego Testamentu (szczególnie w świetle Oz 6, 2). Najprawdopodobniejsza jest jednak jego interpretacja chronologiczna, tzn. Jezus, który poniósł śmierć na krzyżu i został pogrzebany, tylko krótko, przejściowo był w stanie śmierci.
"Zgodnie z Pismem”. To wyrażenie odnosi się tak do chronologicznej precyzacji "trzeciego dnia” jak i do stwierdzenia, że Chrystus zmartwychwstał. Biorąc pod uwagę to odniesienie próbuje się wskazać teksty Starego Testamentu zapowiadające zmartwychwstanie trzeciego dnia (Jon 2, 1, Oz 6, 2) lub też zawierające wypowiedzi o ”trzecim dniu” (Rdz 22, 4; Wj 15, 22; Wj 19, 10-11). Lepiej jednak, podobnie jak w poprzednim przypadku, widzieć tu cały Stary Testament, który ukazuje realizację zbawczego planu Boga i zapowiada zmartwychwstanie Mesjasza.
4) W. 5: "Ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu”. Forma czasownika ukazał się w tym miejscu, podobnie jak w następnych wersetach (1 Kor 15, 6. 7. 8), podkreśla, że podmiotem jest Chrystus. Uczniowie zaś są odbiorcami Jego "ukazania się”. Nie chodzi tu o jakąś halucynację, czy też widzenie subiektywne i czysto zmysłowe. Chrystofanie opisywane przez Pawła i Ewangelistów były czymś więcej niż tylko zwykłym widzeniem zmysłowym. One były realnym odczuciem obecności Chrystusa w ciele zmartwychwstałym – duchowym (gr. pneumatikon), były spotkaniami z Tym, który staje się obecny w sposób całkowicie nieoczekiwany.
Kefasowi, a potem Dwunastu. Jest to informacja o tych, którzy opowiadając o spotkaniu ze Zmartwychwstałym zaświadczają, że Bóg Go rzeczywiście wskrzesił z umarłych. Są nimi ci, którzy cieszyli się szczególnym autorytetem w pierwotnej wspólnocie i których zadaniem było dawanie świadectwa o zwycięstwie Chrystusa nad śmiercią. Na pierwszym miejscu został wymieniony Kefas (chodzi tu o Szymona, któremu Jezus nadał to imię Kefas = Piotr). Mimo, że formuła credo nic nie mówi odnośnie miejsca, czasu i sposobu tego ukazania się Chrystusa zmartwychwstałego Piotrowi, to jednak wymienienie go na pierwszym miejscu świadczy o wielkim znaczeniu w pierwotnym Kościele chrystofanii, która stała się jego udziałem. Na drugim miejscu wśród świadków zmartwychwstania zostało wymienione grono Dwunastu ustanowione przez Jezusa (Mt 10, 1-2; Mk 6, 13; Łk 9, 1) i zmodyfikowane przez wybór Macieja na miejsce Judasza (Dz 1, 36). Do listy świadków zmartwychwstania Paweł, od siebie, dodaje "pięciuset braci”, "Jakuba”, "wszystkich Apostołów” i siebie samego (1 Kor 15, 6-10). Pragnie on w ten sposób podkreślić z jednej strony ciągłą obecność Chrystusa zmartwychwstałego we wspólnocie Kościoła, a z drugiej strony wiarygodność orędzia o zmartwychwstaniu Chrystusa, na którym zasadza się wiara w zmartwychwstanie umarłych (1 Kor 15, 12. 35).
Tekst 1 Kor 15, 3-5 mówiący o śmierci, pogrzebie, zmartwychwstaniu i ukazywaniu się Chrystusa stanowi syntezę wiary chrześcijańskiej. Wynika z niego że:
· Ekspiacyjna śmierć Chrystusa ("za nasze grzechy”) i Jego zmartwychwstanie poświadczone przez wiarygodnych świadków są ściśle z sobą powiązane.
· Samo zmartwychwstanie Chrystusa wykracza poza zwykłe kategorie historyczne, socjologiczne czy psychologiczne. Jest ono uchwytne w świetle wiary. Bez zmartwychwstania Chrystusa daremna jest nasza wiara. Negacja zmartwychwstania ciał oznacza wyznawanie zdecydowanie innej wiary od tej, którą św. Paweł przejął i przekazał dalej. Tylko przez wiarę staje się jasne, że skoro Chrystus zmartwychwstał, to zmartwychwstaną także umarli na skutek upodobnienia się do Niego.
· Śmierć, pogrzeb, zmartwychwstanie i ukazywanie się Chrystusa po zmartwychwstaniu są przedmiotem Ewangelii – Dobrej Nowiny przejmowanej i dalej przekazywanej przez tych, którzy doświadczyli obecności zmartwychwstałego Chrystusa i świadczą o tym.
· Ukazywanie się Chrystusa zmartwychwstałego poszczególnym świadkom począwszy od Piotra i grona Dwunastu świadczy o nieustannej i żywej Jego obecności w wspólnocie Kościoła.
1. Fundamentem naszej wiary jest misterim paschalne męki i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Czy jestem tego świadomy? Czy misterium paschale jest rzeczywiście w centrum mojego życia? Czy umiem patrzeć na moje życie i wydarzenia dokonujące się w moim otoczeniu w świetle tegoż misterium?
2. Nasza wiara jest wiarą przekazaną przez Apostołów. Jestem świadomy tego, że przekaz orędzia o zmartwychwstaniu Chrystusa jako Dobrej Nowiny należy do najważniejszych zadań Kościoła? Czy jako członek Kościoła czuję się ogniwem w łańcuchu tegoż przekazu?
3. Zmartwychwstały Chrystus jest ciągle obecny we wspólnocie Kościoła. Doświadczam Jego obecność w Słowie Bożym, w sakramentach, we wspólnocie?
4. Adwent jest okresem przygotowania do Świąt Bożego Narodzenia. Jestem świadomy, że Ten, który został zapowiedziany przez proroków, narodził się z Maryi Dziewicy jest Tym, który umarł za nasze grzechy, zmartwychwstał trzeciego dnia i ukazał się wiarygodnym świadkom?
5. Św. Jan w Ewangelii zaznacza, że uczniowie, zastraszeni i zamknięci w wieczerniku z obawy przed Żydami, "uradowali się”, gdy zobaczyli zmartwychwstałego Pana. Czy radość zmartwychwstania opromienia moje życie a przeze mnie także życie innych?
Pochyliliśmy się nad credo pierwotnego Kościoła szukając zrozumienia pełniejszego sensu adwentowego przesłania. Ujawnia się on w świetle wydarzeń paschalnych: Ten, który umarł za nasze grzechy, zmartwychwstał prawdziwie i w którym i my zmartwychwstaniemy, jest Tym, który narodził się w Betlejem. Niech świadomość tego wzmocni naszą wiarę i ogarnie radością nasze adwentowe oczekiwanie. Prosimy o to przez Chrystusa Pana naszego. Amen.