Jezus rzekł do swoich uczniów: "Miałbym wam jeszcze dużo do powiedzenia, lecz teraz nie jesteście w stanie tego udźwignąć. Po swoim przyjściu On - Duch Prawdy - poprowadzi was ku pełnej prawdzie. Nie będzie bowiem mówił od siebie, lecz powie to wszystko, co usłyszy. Będzie także nauczał o sprawach przyszłych. On Mnie uwielbi, gdyż będzie czerpał z tego, co moje, i będzie wam to głosił. Wszystko, co należy do Ojca, jest moje; dlatego powiedziałem: Będzie czerpał z tego, co moje, i będzie wam głosił".

Tak, tajemnicy trynitarnej, nie można wyrazić tylko w słowach, stąd połączymy dynamikę słowa z dynamiką obrazu, koloru, ruchu, który zawarł w swoim dziele jezuita o. Ivan Marko Rupnik. Codziennie mam okazję kontemplować jego mozaikę (zob. fot.) w kaplicy Papieskiego Instytutu Polskiego w Rzymie. Mozaika powstała z okazji 100-lecia istnienia Instytutu, i przy tej okazji o. Rupnik przekazał oryginalną interpretację swojego dzieła.

Na mozaice można dostrzec prawdziwą dynamikę trynitarną, wyrażoną w ruchu, symbolach i kolorze. Źródłem dynamizmu jest ruch między dłonią OJCA, gołębicą DUCHA oraz postacią SYNA.

Ewangelia Jana również przywołuje trzy Osoby Boskie. Jezus jest narratorem - opowiada uczniom o relacjach łączących Go z Duchem Prawdy, który "poprowadzi ich ku pełnej prawdzie" i z Ojcem, do którego "wszystko należy". Ojciec wszystko przekazał Synowi, a Duch uwielbia Syna, czepie z "tego, co On ma", "naucza o sprawach przyszłych" i "będzie [nam] to głosił". Dynamiczna wymiana darów. Jeden przekazuje Drugiemu - przekazuje WSZYSTKO! Jest to totalne dawanie - miłość w darze (czyste agape)! 

Jak to można dostrzec na mozaice?

"Otóż, Ojca nie widzimy - ikonografia jest bardzo nieprzychylna przedstawianiu Ojca - ale widzimy Jego działanie w historii, znamy Go poprzez Jego dzieło: dlatego ręka. Dłoń jest otwarta, ponieważ Ojciec jest jedynym, który nie prosi o nic dla siebie. Wszystko to, co dajesz Ojcu, wraca do ciebie. Jest to dłoń zupełnej Agape [Miłości]. Dlatego jest całkowicie otwarta" - wyjaśnia Kapłan Artysta.

Dalej ks. Rupnik zapala się i mówi: "Następnie ta dynamika eksploduje! Ta trojaka relacja trynitarna jest punktem oparcia dla napięcia, dla ruchu wpisującego się w aspekt dekoratywny...". Spostrzegamy intensywne kolory, wszystko jakby w ruchu...

Ręka Ojca wskazuje na skrzydła Ducha, który zstępuje na osobę Chrystusa. O. Rupnik podkreśla, że chciał przedstawić Chrystusa Pentokratora, ale w dynamice trynitarnej. "Ważne jest, jeżeli nie chcemy podkreślić jedynie jednego aspektu, Chrystusa cierpiącego, który przeszedł przez zło świata, uwydatnić rolę Ducha Świętego, bez którego nikt z nas nie może powiedzieć, iż Jezus jest Panem. Dobrze to ujmuje św. Augustyn w De Trinitate, pisząc, że ci, którzy nie są w Duchu Świętym i nie są adoratorami Ducha Świętego, nigdy nie dotrą do bóstwa Chrystusa. Zatrzymują się jedynie na Jego człowieczeństwie. To również jest ogromny problem epoki nowożytnej, widziany w dziełach sztuki. Wiele z nich, gdy dobrze im się przyjrzymy, balansuje na krawędzi herezji". Oj, mocne słowa!

Obraz rzeczywiście koresponduje ze słowem Ewangelii. Jezus przekonuje uczniów, że Duch poprowadzi ku pełnej prawdzie, ale nie "będzie mówił od siebie, lecz powie wszystko, co usłyszy" - On będzie nauczał, On będzie głosił... Duch jest sprawcą ruchu, On dynamizuje wydarzenie, łączy, prowadzi, inspiruje - potrzeba pozwolić Mu działać w Kościele, w naszym życiu.

"Mozaika zestawia przeciwieństwa - tłumaczy dalej o. Ivan Marko - tworzy napięcia pomiędzy różnymi formami materialnymi, liniami, kolorami itd. Jeżeli to napięcie jest zbyt duże, wszystko się załamuje, wszystko się rozprasza, staje się krzykiem, katastrofą. Gdy napięcie wychodzi zbyt małe, wszystko staje się mdłe, zredukowane, proste. Trzeba więc znaleźć to odpowiednie napięcie, stanowiące dla oka wyraźny punkt zaczepienia".

Takim punktem zaczepienia jest ruch, ale i kolor... Trzy kolory dominują: czerwony, niebieski i biały. O. Rupnik mówi o kolorach trynitarnych: Ojciec, Syn i Duch, czyli czerwony, niebieski i biały.

No właśnie kolor biały! Na mozaice widzimy biały okrągły element, pomiędzy dłonią Ojca, na wysokości gołębicy Ducha, nazywany potocznie pizza, nie jest przypadkowy. "Biały jest jednak kolorem - podkreśla o. Marko, który bardzo pasuje do Maryi i do wcielenia, a zarazem do męki Chrystusa. Nawet jeśli, co dziwne, biały prawie nigdy nie kojarzy się z męką. Jest tak dlatego, że biały praktycznie nie jest kolorem, ale raczej tym, co uwypukla każdy kolor. Z tego też powodu biały jest kolorem Ducha, który jak mówi św. Atanazy, jest najbardziej kenotyczną [kenoza znaczy uniżenie], pokorną Osobą Bożą; jest na służbie czy to Ojca, czy Syna, czy ludzkości, czy ziemi. Przyczynił się do tego,by ktoś inny mógł się uwidocznić".

Kapitalna intuicja: kolor - ruch - zadanie - służba... Duch "na służbie czy to Ojca, czy to Syna, czy ludzkości, czy ziemi...". Ten, "który jest, który był i który przychodzi, wszechmocny!" (Ap 1,8). On "będzie czerpał z tego, co [Ojca i Syna], i będzie [nam] głosił" (J 16,15).

Dziękujemy dziś za tajemnicę Tajemnic - cudowną Wspólnotę Osób w Miłości i Działaniu. Przenajświętsza Trójco adorujemy w Tobie dynamikę obdarowywania, czułości, pokory...

Ojcze nasz, który nie prosisz o nic dla siebie. Wszystko wraca do nas... Uwielbiam w Tobie ojcowskie, czułe Agape (Miłość)!    

Jezu, Synu Boży, uwielbiony przez Ojca i Ducha. Dziękujemy za Twoje Oblicze, w którym widzimy Ojca i Ducha. Wraz z prorokiem Symeonem wołam "moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, które przygotowałeś wszystkim narodom: światło na oświecanie pogan i chwałę ludu... (Łk 2, 30-32). Chryste, Nadziejo nasza!

Duchu Prawdy - Pokorny jak biały kolor - zupełnie na służbie dla nas wszystkich. Proszę - w Roku Wiary - rozbudź w nas żar, przymnóż nam Wiary!

O jedno tylko proszę: czyńmy znak krzyża i odmawiajmy słowa modlitwy Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu... powoli i z namaszczeniem. Adorujmy tajemnicę Tajemnic.

fot. jk. mozaika Ivana Marko Rupnika SJ z kaplicy w Papieskim Instytucie Polskim w Rzymie

Tekst: I.M. Rupnik, Mozaika w kaplicy Papieskiego Instytutu Polskiego w Rzymie, w: Ku pożytkowi Kościoła w Polsce, red. J. Kopiec, B. Kośmider i in., Rzym 2010, 309-315.