Jezus rzekł do uczniów: „Życie moje oddaję za owce. Mam także inne owce, które nie są z tej zagrody. I te muszę przyprowadzić i będą słuchać głosu mego, i nastanie jedna owczarnia, jeden pasterz. Dlatego miłuje Mnie Ojciec, bo Ja życie moje oddaję, aby je znów odzyskać. Nikt Mi go nie zabiera, lecz Ja od siebie je oddaję. Mam moc je oddać i mam moc je znów odzyskać. Taki nakaz otrzymałem od mojego Ojca”.

W Roku Jubileuszowym 2000 ukazało się unikatowe wydanie księgi upamiętniającej kapłanów polskich, którzy byli ofiarami obu totalitaryzmów: faszystowskiego i sowieckiego. Zawiera ona 2947 nazwisk duchownych, którzy zginęli w czasie II wojny światowej i w okresie stalinowskim. Pod numerem 1473 znajduje się wpis: Macha Jan, diecezja katowicka, zmarł 1942 r.

„Oddanie życia” to wyraz miłości heroicznej, bo „nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie oddaje za przyjaciół swoich” (J 15, 13; por. Łk 12, 4). W mowie o dobrym pasterzu motyw oddania życia pojawia się aż czterokrotnie (zob. 10, 11. 15. 17n). Dobry pasterz „oddaje życie”, a najemnik „opuszcza [owce] i ucieka, a wilk je porywa i rozprasza…” (10, 12). W metaforze ewangelicznej interesy pasterza i owiec są takie same. Pasterz utożsamia się z trzodą (wiernymi) i pastwiskiem (wspólnotą). One są Jego „własnością”, są Jego „przyjaciółmi”, stąd oddanie życia ma ścisły związek ze wzajemnym poznaniem, gdyż przez oddanie życia dla owiec Jezus objawia miłość Ojca do ludzi i daje im życie wieczne (J 3, 16; 1 J 3, 16; por. NKB NT IV/1, 762). Uczeń Chrystusa ma obowiązek naśladowania postawy oddawania życia!

Czy chłopak z Chorzowa myślał o takim naśladowaniu Jezusa? W młodości trenował piłkę ręczną i odnosił liczne sukcesy z klubem Azoty Chorzów, był też członkiem Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży. Co prawda, od samego początku okazywał swoje dobre serce, był wrażliwy na biednych i odrzuconych na margines życia. Po święceniach kapłańskich opiekował się rodzinami tych, których bliscy przebywali w więzieniach i obozach koncentracyjnych. Sam uwięziony i torturowany przez hitlerowców, prosił Boga o przebaczenie oprawcom. Zarzucono mu, że wspierał polskie rodziny i został oskarżony o zdradę stanu. Podczas procesu Niemcy odmówili prawa głosu jego adwokatowi, dlatego ks. Jan sam wygłosił 1,5-godzinną mowę obrończą. Uzasadniał swoją postawę właśnie tym, że jako kapłan czynił  wszystko na wzór Jezusa.

Urodził się 18 stycznia 1914 r. w Chorzowie jako najstarszy syn Pawła i Anny z domu Cofałka. Chrzest przyjął w kościele św. Marii Magdaleny w Chorzowie Starym. Miał troje rodzeństwa: siostry Różę i Marię oraz brata Piotra. Szkołę podstawową i gimnazjum klasyczne ukończył w rodzinnym mieście – Królewskiej Hucie. Bezpośrednio po maturze (czerwiec 1933 r.) ubiegał się o przyjęcie do Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, jednak ze względu na zbyt dużą liczbę chętnych nie został przyjęty. Przez rok studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W roku 1934 ponownie zgłosił się do seminarium i tym razem został przyjęty przez ks. rektora Stanisława Maślińskiego. Jako kleryk odznaczał się głęboką pobożnością i szczególną wrażliwością na innych. Po obronie pracy magisterskiej pt. „Monografia Starego Chorzowa parafii św. Marii Magdaleny”, 25 czerwca 1939 r. w kościele świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach otrzymał święcenia kapłańskie z rąk bpa Stanisława Adamskiego. Mszę św. prymicyjną odprawił w swoim kościele parafialnym św. Marii Magdaleny, a na obrazku prymicyjnym wypisał hasło: „Pan mój i Bóg mój” (J 20, 28). Od 1 września 1939 r. rozpoczął posługę wikariuszowską w parafii św. Józefa w Rudzie Śląskiej. Zachowane z tego okresu kazania ukazują jego zaangażowanie w formację duchową i charytatywną wiernych, zwłaszcza prześladowanych przez niemiecką policję i gestapo. Podczas wizyty kolędowej rozpoznawał sytuację rodzin polskich, których mężowie, ojcowie i synowie zostali aresztowani, rozstrzelani lub wywiezieni do obozów koncentracyjnych. Przyłączył się do organizacji konspiracyjnej, w której odpowiadał za tzw. opiekę społeczno-religijną: zbierał pieniądze dla potrzebujących, udzielał ślubów w języku polskim, nauczał religii, pocieszał złamanych na duchu. Zaangażował się również w działalność studentów i harcerzy związanych z organizacją podziemną „Konwalia”. Był stale śledzony. Przyłapany na spotkaniu konspiracyjnym został aresztowany przez gestapo 6 września 1941 r. Osadzono go w więzieniu mysłowickim, a później przewieziono do więzienia przy ul. Mikołowskiej w Katowicach. W czasie licznych przesłuchań był poddawany wymyślnym torturom, upokarzano go i bito. Nie załamał się, lecz pocieszał innych, dużo się modlił. W listach do rodziny często prosił o modlitwę, gdyż z niej czerpał siłę do przetrwania. Miał przy sobie brewiarz, a ze sznurków zrobił różaniec. 17 lipca 1942 r. przed sądem doraźnym w Katowicach odbyła się krótka rozprawa, podczas której ks. Macha i kleryk Joachim Guertler skazani zostali na śmierć przez ścięcie. Wyrok wykonano 3 grudnia 1942 r. w więzieniu katowickim (por. http://www.encyklo.pl/index.php5?title=Macha_Jan).

Kapłaństwo wiąże się z oddaniem życia i zawierzeniem Chrystusowi:

• Prymicyjne przesłanie ks. Jana mówiło o całkowitym oddaniu się w ręce Pana i Boga – najlepszego Przyjaciela, który „widząc, że nadeszła godzina Jego, przeszedł z tego świata do Ojca, umiłowawszy swoich na świecie do końca ich umiłował” (J 13, 1). Czy jesteśmy gotowi na taką miłość?
• Jak dalece duszpasterze poznają (utożsamiają się) swoich wiernych, a wierni swoich pasterzy?
• Jak budować żywe wspólnoty w parafiach? Jaką rolę odgrywają w tym odwiedziny kolędowe, działalność charytatywna, wolontariat młodych?
  

MÓDL SIĘ!

Wszechmogący Boże, dzięki Twojej lasce błogosławiony Jan Franciszek, prezbiter, napełniony pasterską gorliwością, oddał życie, niosąc pomoc ofiarom wojny; spraw, abyśmy wsparci jego orędownictwem odważnie wyznawali wiarę i codziennie wzrastali w czynnej miłości ku Tobie i bliźnim. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen.

Katolik nie może dystansować się od pracy na rzecz dobra wspólnego. „Dobro wspólne – wyjaśnia katechizm dla młodych – powstaje wtedy, gdy zagwarantowane są podstawowe prawa jednostki i gdy ludzie mogą się swobodnie rozwijać na płaszczyźnie intelektualnej i duchowej. Dobro wspólne oznacza, że ludzie mogą żyć w wolności, w pokoju i zabezpieczeni w sferze socjalnej. W epoce globalizacji trzeba także przyjąć światowy wymiar dobra wspólnego i uwzględnić prawa i obowiązki całej ludzkości” (Youcat, 327). Zaangażujmy się w swoich środowiskach lokalnych w działalność charytatywną, społeczną i polityczną!

ks. Jan Kochel

rys. Franciszek Kucharczak