Martini e noi [2015]

2015-10-11

Bianchi, Cacciari, Cazzullo, Colombo, De Bortoli, Giorello, Lerner, Mancuso, Marino, Ravasi, Zagrebelsky e altri, Martini e noi. I ritratti inediti di un grande poragonista del Novecento, red. M. Vergottini, Edizioni Piemme, Milano 2015, ss. 360.

31 sierpnia 2015 przypadła trzecia rocznica śmierci kard. Carla Marii Martiniego, emerytowanego arcybiskupa Mediolanu, wybitnego biblisty i człowieka dialogu. W powiązaniu z tą datą ukazała się na włoskim rynku wydawniczym, nakładem mediolańskiego wydawnictwa Piemme, książka zbiorowa Martini e noi. I ritratti inediti di grande protagonista del Novecento ("Martini i my. Niepublikowane dotąd świadectwa o wielkim protagoniście dwudziestego wieku”), pod redakcją Marco Vergottini. Intencją wydawców było z jednej strony podjęcie myśli Kardynała Martiniego zawartej w odpowiedzi, której swego czasu udzielił jednemu z dziennikarzy: "Jaki obraz zachowa się o mnie? Nie domagam się tego, aby się zachowała o mnie jakaś pamięć szczególna. Wystarczy mi, że byłem jednym z wielu, którzy służyli Bogu, Kościołowi i ludzkości”, a z drugiej strony zweryfikowanie - na ile to możliwe - jego nauczania (lectio), które wciąż jest "jeszcze żywe i zdolne do rozgrzania serc”.

Na zaproszenie do napisania Księgi pamiątkowej odpowiedziało stu jedenastu szacownych autorów, wśród których znajduje się pięciu kardynałów, patriarcha ekumeniczny, biskupi, intelektualiści, teologowie, dziennikarze - osoby świeckie i duchowne, np. kard. Gianfranco Ravasi, kard. Walter Kasper, kard. Dionigi Tettamanzi, kard. Loris Francesco Capovilla, kard. Francesco Coccopalmiero, Bartłomiej I, emerytowany patriarcha Konstantynopola, Enzo Bianchi, przeor Wspólnoty Bose, Gustavo Zagrebelsky, prawnik, Bruno Forte, arcybiskup diecezji Chieti-Vasto, Massimo Cacciari, filozof, Romano Prodi, ekonomista (były Premier Włoch), Mario Monti, ekonomista (były Premier Włoch), Rosy Bindi, polityczka, Gianpaolo Salvini, dziennikarz, Giuseppe Laras, rabin, Donatella Scaiola, biblistka, Antonietta Cargnel, lekarka, Gad Lerner, dziennikarz, Aldo Maria Valli, dziennikarz i wielu innych, którzy mieli możliwość zetknąć się z Kardynałem osobiście lub też z jego pismami, którzy w jakiś sposób zostali zafascynowani jego słowami, jego pismami czy też jego osobą. Niektórzy z nich, dzięki osobistemu spotkaniu z Nim lub też słuchaniu jego nauczania jako arcybiskupa Mediolanu (22 lat), które potem było kontynuowane w Jerozolimie i w Gallarate, odkryli wręcz nowy wymiar swego życia.

Redaktor dzieła, Marco Vergottini, wybitny teolog świecki i były bliski współpracownik Kardynała, wyjaśniając we wprowadzeniu skąd wzięła się liczba 111, odwołuje się do biblijnego znaczenia tej liczby uchwyconego przez kard. Martiniego. Otóż wartość numeryczna 1 + 10 + 30 + 70 odpowiada pierwszej literze alfabetu hebrajskiego א (alef); od tej litery zaczyna się imię "Adam” - pierwszego człowieka i najdoskonalszego ze stworzeń Bożych. Liczba 111 jest sumą 1 + 110: jeden to liczba wskazująca na Boga Jedynego, Najwyższego i Wszechmogącego, a liczba sto dziesięć to wzmiankowana w rozdziale 24 Księgi Jozuego liczba lat życia Jozuego. Właśnie obraz biblijnego zgromadzenia pokoleń Izraela w Sychem, w czasie którego naród Izraela został wezwany do odnowienia obietnicy wierności Bogu - przedmiot szczególnego zainteresowania i przepowiadania Kardynała - jest jakby symbolicznym tłem niniejszej książki. Stu jedenastu autorów daje świadectwo o Kardynale Martinim, potwierdzając tym samym wolę kontynuowania dialogu przyjaźni z nim dla dobra Kościoła i społeczności. Jak wyjaśnia Vergottini, nie chodzi tu jedynie o świadectwo w sensie jakiegoś przytoczenia faktu z życia Kardynała, lecz o wewnętrzne przekonanie i zaangażowanie, które łączy serca znajdując wspólne korzenie w przyjaźni. Według kard. Martiniego przyjaźń "(…) jest czymś rzadkim i wartościowym i jest nam dana przez Boga (…). Znakiem przyjaźni jest umiejętność porozmawiania z kimś po rocznym niewidzeniu się, tak jakby się jego lub ją widziało się ostatni raz wczoraj. Nie jest koniecznym, żeby przyjaciele byli zawsze razem, ważne jest, że mogą z sobą zawsze dyskutować o sprawach ważnych” (zob. Conversazioni notturne a Gerusalemme. Sul rischio della fede - "Nocne rozmowy w Jerozolimie. O ryzyku wiary”, Mondadori, Milano 2008, s. 55).

Teksty poszczególnych autorów zostały zgrupowane w sześciu blokach tematycznych: 1) Intelektualista i polis; 2) Wierzący i życie duchowe 3) Biblista i Jerozolima; 4) Biskup i jego Kościół; 5) Człowiek dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego; 6) Pasterz i formy komunikacji. Przyczynki te są zbudowane według schematu: a) tytuł; b) jakiś dokładny cytat z dzieł Kard. Martiniego; c) osobista wypowiedź danego autora o Kardynale.

Patrząc globalnie na opracowania poszczególnych autorów można zauważyć, że mimo zwięzłości (średnio 2 – 3 strony), są to teksty intensywne, nacechowane subiektywnością, emocjami (każdy z autorów opowiada o "swoim Martinim” - daje świadectwo o nim) i ukierunkowane na wnętrze, na stronę duchową. Autorzy ukazują Kardynała nie tylko jako wielkiego biblistę, człowieka dialogu, Kościoła i jego pogranicza, lecz przede wszystkim jako kogoś tak "solidnego w wierze, że mógł dawać świadectwo o swoich wątpliwościach. Tak bardzo ludzkiego, że uznawał swoją słabość, i dlatego w dialogu z innymi nie obawiał się, że mogliby go zmienić lub ubogacić” – wyznał dziennikarz Gad Lerner w ostatnim zdaniu swojego tekstu.

Lektura książki wciąga czytelnika pozwalając mu z jednej strony widzieć osobę "Świadka naszych czasów” w coraz to innym świetle, a z drugiej strony zaprasza do pielęgnowania pamięci o nim, dialogu z nim i kontynuowania jego lectio w życiu codziennym. To wszystko sprawia, że książka "Martini i noi” może doczekać się także polskiego wydania. Zainteresuje każdego czytelnika - zarówno tego, który zetknął się w jakiś sposób z osobą i twórczością kard. Martiniego, jak i tego, który szuka wskazań dla życia we współczesnych skomplikowanych czasach, by żyć wiarą w sposób dojrzały, ubogacać siebie, Kościół i społeczeństwo.