Geografia biblijna [2015]

2016-01-11

Stanisław Jankowski SDB, Geografia biblijna, Wydawnictwo ADAM, Warszawa 2015 (wyd. II).

Ukazało się drugie wydanie (I: 2007) podręcznika akademickiego na temat geografii biblijnej. Ks. dr Stanisław Jankowski jest wykładowcą teologii biblijnej na Wydziale Teologicznym UMK w Toruniu i przewodnikiem po Ziemi Świętej, autorem prac z zakresu teologii biblijnej, historii starożytnego Izraela oraz pierwotnego chrześcijaństwa. Studiował w Papieskim Instytucie École Biblique et Archéologique Française w Jerozolimie. Kolejne wydanie książki świadczy, że jest to jedna z lepiej opracowanych w języku polskim geografii starożytnego Izraela i Ziemi Świętej. Całość została przedstawiona w trzech częściach: geografia fizyczna, historyczna i teologiczna.

Przedmowa

Myśl o napisaniu "Geografii biblijnej" jako pomocy dla studentów teologii zrodziła się podczas przygotowywania materiału do wykładów dla I roku Wydziału Teologicznego UMK w Toruniu w roku akademickim 2002/2003. Konsultując dostępne w języku polskim opracowania, dostrzegłem potrzebę uzupełnienia ich nieco innym podejściem do tematu. Nasunęło się bowiem spostrzeżenie, że jeżeli mamy mówić o geografii biblijnej, to nie może chodzić tylko o opis terenów, które były sceną historii biblijnej, ale również o to, jak te tereny – od Persji po Egipt oraz przez Grecję po Rzym – widzi, rozumie i przedstawia Pismo Święte, ze szczególnym skupieniem uwagi-co oczywiste -na Ziemi Obiecanej. Tak zarysowała się, poniekąd spontanicznie, trzyczęściowa struktura tej książki.

1. Część pierwsza (geografia fizyczna) poświęcona przestrzeni Izraela, z uwzględnieniem najważniejszych cech położenia i ukształtowania pozostałych krajów wchodzących w skład Żyznego Półksiężyca i Kulturowego Półkola.

Z materiału, który znalazł się w moim posiadaniu dzięki możliwości korzystania i bogatych zbiorów École Biblique et Archéologique Française oraz dzięki gościnności Sióstr Elżbietanek w Nowym Domu Polskim w Jerozolimie, tylko część mogła zostać wykorzystana, aby obszernością nie przysłaniać głównej myśli towarzyszącej redakcji niniejszego opracowania. Chodziło o to, aby pomóc – w pierwszej kolejności studentom teologii – spojrzeć na ziemie biblijne nie tylko wzrokiem początkującego geografa, historyka czy politologa starożytności, lecz oprócz tego, i ponad to, dostrzec wzrokiem oświeconym Słowem Bożym duchowy wymiar stworzenia, które dobre i piękne, służy pomocą w adoracji i kontemplacji Stwórcy, a także – co nie jest sprawą błahą wobec rozmiarów dewastacji i degradacji środowiska naturalnego – woła o poszanowanie należne dla natury jako pewnej postaci sacrum.

Oddaję ten tekst w ręce wymagających Czytelników, czynię to z przekonaniem, że ich uwagi i sugestie, podyktowane oczekiwaniem na „lepsze”, przyczynią się do pogłębienia tematu, do ubogacenia świadomości co do roli, jaką z zrządzenia Stwórcy pełni rzeczywistość ziemska, widzialna, w historii zbawienia, w dążeniu do duchowej, niewidzialnej; tym samym niniejsza publikacja o ziemskiej Ojczyźnie Chrystusa upodobni się w pewnym sensie do niej samej – stanie się jeszcze bardziej dobrem wspólnym.

Na zakończenie tej Przedmowy pragnę wyrazić szczere i serdeczne podziękowanie księdzu prof. dr. hab. Waldemarowi Chrostowskiemu za cenne uwagi, sugestie oraz za Słowo Wstępne, zaś Zasłużonemu Wydawnictwu ADAM za wydanie tej Geografii biblijnej.

Stanisław Jankowski SDB


SPIS TREŚCI

Przedmowa
Słowo wstępne

WSTĘP

ŹRÓDŁA I POMOCE DO GEOGRAFII BIBLIJNEJ
Źródła starożytne
Źródła i pomoce współczesne

ONOMASTYKA
Nazewnictwo starożytne
Nazewnictwo współczesne

Skróty biblijne

CZĘŚĆ PIERWSZA: GEOGRAFIA FIZYCZNA

1. GEOLOGIA

2. GEOGRAFIA FIZYCZNA KRAJÓW BIBLIJNY
Żyzny Półksiężyc
Kulturowe Półkole
Ziemia Święta – położenie
Poszczególne regiony

3. HORO- I HYDROGRAFIA
Góry
Groty
Doliny
Hydrografia

4. KLIMAT
Pory roku
Temperatury
Opady
Wiatry

5. FLORA, FAUNA, BOGACTWA NATURALNE
Flora
Fauna
Bogactwa naturalne

6. DEMOGRAFIA

CZĘŚĆ DRUGA: GEOGRAFIA HISTORYCZNA

1. ZIEMIA – PLANETA LUDZI

ZIEMIA – ŚRODOWISKO LUDZI

LUDZKA SPOŁECZNOŚĆ
Od jaskini do miasta
Od pastwiska do roli
Kilka ciekawostek z tycia codziennego ludzi Biblii

KALENDARZ – MIERZENIE CZASU

KOMUNIKACJA
Drogi
Środki komunikacji
Język

2. LUDY ŻYZNEGO PÓŁKSIĘŻYCA

PRZEDIZRAELSCY MIESZKAŃCY PALESTYNY

WIELKIE MOCARSTWA NA WSCHODZIE I ZACHODZIE
Mezopotamia (Asyria i Babilonia)
Egipt
Hetyci i inne narody Azji Mniejszej
Grecja i Rzym

NAJBLIŻSI SĄSIEDZI
Syryjczycy
Fenicjanie i Filistyni
Baszan i Gilead
Ammon i Moab
Dekapol
Edom
Amalekici, Nabatejczycy
Samarytanie

IZRAELICI
Patriarchowie
Dwanaście pokoleń
Od podboju Kanaanu do wygnania babilońskiego
Okres Drugiej Świątyni

3. GEOGRAFIA I POLITYKA
Naród bez ziemi
Ruch syjonistyczny
Powstanie państwa Izrael
Sytuacja współczesna

4. DEMOGRAFIA HISTORYCZNA
Świat Starożytny
Izrael
Nowy Testament i Pierwotny Kościół

CZĘŚĆ TRZECIA: GEOGRAFIA TEOLOGICZNA

1. GEOMANCJA I TEOLOGIA ZIEMI

2. PRZESTRZEŃ W DOŚWIADCZENIU BIBLIJNYM
Sakralność przestrzeni w ujęciu biblijnym
Niebo – Szeol – Ziemia
Miejsca święte
Namiot, wieś, miasto, pole, ogród

3. CZAS JAKO WARTOŚĆ RELIGIJNA
Koncepcje czasu i kalendarze
Czas w Biblii – olam, chronos, kairos
Czas w Biblii – dni święte i dni powszednie

4. NATURA
Żywioły
Kult sił witalnych
Przesłanie teologiczne przyrody
Ekologia biblijna

5. BOGACTWA ZIEMI
Złoto
Srebro
Inne metale
Kamienie szlachetne i klejnoty

6. CZŁOWIEK BIBLIJNY
Ben‚ adam – człowiek
Mężczyzna i kobieta
Dom, rodzina, klan, pokolenie
Naród i narody
Rodzina ludzka, problem języków

7. ETAPY BYTOWANIA CZŁOWIEKA BIBLIJNEGO
Ogród (w) Eden
„Dom niewoli”
Pustynia – przestrzeń do przebycia
Ziemia Obiecana – Nowa Ziemia
Diaspora
Po krańce ziemi

8. DEMOGRAFIA TEOLOGICZNA

9. PIELGRZYMOWANIE JAKO PRAKTYKA RELIGIJNA
Istota pielgrzymowania
Pielgrzymowanie Żydów
Pielgrzymowanie chrześcijan

ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
INDEKSY