Duchowa pedagogia sportu [2016]
2016-03-24
Jan Kochel, Duchowa pedagogia sportu. Aksjologiczny wymiar zawodów i widowisk sportowych, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2016, ss. 272.
Pedagogika sportu wywodzi się z pedagogiki kultury fizycznej, a ta z pedagogiki ogólnej. Pedagogika określa teoretyczną i naukową refleksję nad edukacją (tj. nauką o wychowaniu), a pedagogia odnosi się do praktyki edukacyjnej (tj. „sztuki wychowania”) i obejmuje zespół środków i metod wychowania stosowanych przez wychowawców. Pedagogizacja sportu to działalność zmierzająca do szerzenia wiedzy i kultury pedagogicznej w społeczeństwie, zwłaszcza wśród sportowców, trenerów, działaczy i kibiców (rozdz. I–II). Sięgamy więc do korzeni biblijnych, patrystycznych i humanistycznych; do historii sportu w różnych okresach dziejów (rozdz. III–V). Powrót do źródeł jest zawsze inspirujący i pomaga znaleźć odpowiedź na pytanie o dziś sportu w świecie (rozdz. VI–VIII). Niektóre z proponowanych tekstów ukazały się wcześniej drukiem. Teraz zostały przejrzane na nowo, uzupełnione, poszerzone i zebrane w pewną logiczną całość. W naszej refleksji chcemy nade wszystko podjąć próbę budzenia świadomości i docenienia wychowawczych i etycznych (duchowych) walorów kultury fizycznej i sportu; podkreślić chcemy wpływ wartości antycznych i chrześcijańskich na zawody i widowiska sportowe, życie religijne i aktywność zawodników i trenerów oraz kibiców i sympatyków sportu. W literaturze światowej pojawiło się niewiele opracowań podkreślających relacje sportu i religii. Do tej pory zajmowano się etyką, filozofią, teologią, socjologią czy psychologią sportu.
Założeniem zastosowanej w pracy metody jest nie tyle systematyczny ogląd widowisk i zawodów sportowych, co raczej próba refleksji nad ogólnoludzkim fenomenem sportu oraz poszukiwaniem chrześcijańskiej aksjologii tej aktywności człowieka. Chodzi zatem o integralną formację atlety (sportowca) z charakterem, który dostrzega kogoś więcej niż samego siebie, swoje sukcesy i medale. Ma jasno określony cel, właściwą hierarchię wartości i przekonanie, iż bierze udział „w dobrych zawodach, [by] zachować wiarę i prawe sumienie” (1 Tm 1,18n). Coraz więcej sportowców odkrywa w sobie ten etyczno-moralny imperatyw działania i świadectwa wiary. Oczywiście wciąż pragną medali, sukcesów i uznania, ale nie „sprzedają duszy i nie zatracają ducha”! Wiedzą, że stale potrzeba doskonalenia swoich umiejętności fizycznych i duchowych; potrzeba wychowania, które wymaga ciągłego wysiłku i ogromnej energii ze strony współpracujących ze sobą trenerów, sztabu technicznego i zawodników. Katolicki sportowiec pamięta, że pierwszym jego Trenerem i Wychowawcą jest sam Bóg (Pwt 8,5). To On też „jest w [nim] sprawcą i chcenia, i działania zgodnie z [Jego] wolą” (Flp 2,13). Dobry sportowiec ma swoje wzorce osobowe, od których się uczy i które naśladuje. W procesie formacyjnym sportowców ważne zaś jest, aby było w ich otoczeniu chociaż kilka przykładów tak mocnych moralnie i w pewnym sensie niepodważalnych, aby młodzi atleci ze swoim doświadczeniem mogli je zrozumieć.
Celem sportu rekreacyjnego jest zdrowie, celem sportu wyczynowego – tytuł mistrzowski. Jeden i drugi wskazują jednak na cel jeszcze wznioślejszy, prowadzący wprost do Boga. Biblia mówi o doskonałości (por. Mt 5,48; 1 Kor 14,20; Jk 1,2-4). Wielu sportowców wytrwale dąży do szczytów sprawności fizycznej i perfekcji w określonej dyscyplinie, pokonując wiele przeszkód i przekraczając często granice ludzkich możliwości. Tego typu proces jest niczym innym, jak dążeniem do doskonałości. Symbolem doskonałości w Piśmie Świętym jest liczba siedem, a ósemka jest pełnią (zwieńczeniem). W ośmiu rozdziałach, zwieńczonych ośmioma patronami sportowców (św. Paweł, św. Jerzy, św. Kuthbert, św. Hubert, św. Ubaldo, św. Jan Bosko, św. Jan Paweł II, bł. Piotr Jerzy Frassati), próbowaliśmy wskazać kierunki poszukiwań pedagogii sportu.
Autor
Słowo wstępne
Nasze
zainteresowanie sportem najczęściej ogranicza się do śledzenia wydarzeń
i wyników sportowych. Niektórzy dla zwykłej ciekawości przeglądają
życiorysy sportowców. Inni, fanatycznie kibicując tylko wybranej
drużynie, nie pogłębiają wiedzy na temat sportu. Czy ta książka
zaspokaja zwykłą ciekawość, czy pogłębia wiedzę? Na pewno nie jest ona
komentarzem do jakiegoś wydarzenia sportowego, nie jest kroniką sportową
i nie gloryfikuje jakiejś drużyny, by przypodobać się jej kibicom. Na
czym polega jej wartość? O jej wartości stanowi „głębsza wiedza” na
temat teorii i praktyki sportu. Autor ujmuje to, co winno być istotne i
pierwszorzędne w życiu sportowca i w organizacji zawodów sportowych.
Wydobywa i ukazuje to wszystko, co stanowi o pięknie sportu. We
wszystkich dyscyplinach i wydarzeniach sportowych źródłem piękna są
wartości ludzkie. Bez tych „klasycznych wartości” wszystko się
zaciemnia, traci szlachetną celowość i nie przynosi pożytku osobistego i
społecznego. Dziś problem ten jest bardzo często pomijany i nie
podejmowany. Bezrefleksyjne nastawienie na sukces, sławę i dobrobyt
przynagla do tego, by wchłaniać to, co przyjemne i łatwe. Ta pokusa
uwalniania się od tych „klasycznych wartości” ciągle jest bardzo silna.
Bp Marian Florczyk
Delegat Episkopatu Polski ds. Sportu
Spis treści:
Słowo wstępne
Wprowadzenie
I. Podstawowe założenia pedagogii sportu
1. Człowiek jako „imago Dei” i „capax Dei”
2. Wychowanie fizyczne – wychowanie prozdrowotne
3. Sport w perspektywie pedagogicznej, społecznej i aksjologicznej
św. Paweł
II. Edukacja sportowa: od kultury fizycznej do kultury spotkania
1. Terminologia pedagogiczno-sportowa
2. Od kultury fizycznej do kultury spotkania
3. Wychowawcza wartość dobrego przykładu
św. Jerzy
III. Pedagogiczna wartość sportu w Piśmie Świętym i u ojców Kościoła
1. Edukacyjna wartość Biblii a sport
2. Biblijne i patrystyczne podstawy wychowania fizycznego
3. Środowisko społeczno-kulturowe nauczania św. Jana Chryzostoma
4. Cele i zadania patrystycznego wychowania poprzez sport
św. Kuthbert z Lindisfarne
IV. Wychowanie fizyczne i zdrowotne w średniowieczu
1. Kultura fizyczna i zdrowotna w wiekach średnich
2. Wychowanie poprzez gry wojenne i zawody sportowe
3. Kształtowanie wzorców osobowych w oparciu o hagiografię i legendy
św. Hubert
V. Odrodzenie się idei olimpijskiej
1. Geneza i tradycja igrzysk antycznych
2. Odrodzenie olimpizmu
3. Od edukacji sportowej do estetycznej i moralnej (religijnej)
św. Ubald z Gubbio
VI. Nauczanie Kościoła katolickiego na temat sportu
1. Aspekt etyczno-moralny
2. Aspekt społeczny
3. Aspekt pedagogiczno-ewangelizacyjny
św. Jan Bosko
VII. Trener – wychowawca – mistrz
1. Biblijny model wychowania
2. Kształtowanie właściwej hierarchii wartości
3. Budowanie relacji mistrz (trener) – uczeń (zawodnik)
św. Jan Paweł II
VIII. Ewangelizacyjno-wychowawczy wymiar sportu
1. Misyjne czuwanie na stadionie San Siro
2. Wychowawcza funkcja sportu
3. Duszpasterstwo sportowców i katechizacja kibiców
4. Globalizacja czy ewangelizacja?
bł. Piotr Jerzy Frassati
Zakończenie
Antologia tekstów biblijnych, patrystycznych i papieskich na temat sportu
Literatura o sporcie
Literatura
Indeks osób