Oto Panna pocznie i porodzi Syna...

Iz 7, 14

Inspiracje biblijne w literaturze to cykl, który zachęca do odkrywania sensu "Biblii jako wielkiego kodu kulturowego" (VD 110). Wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (1921-1944) nawiązuje do tradycji porannej mszy o Najświętszej Maryi Pannie, znanej w Polsce już w XI w. Utrwalił się jej formularz składający się z antyfony "Rorate coeli desuper", modlitwy "Deus qui de Beatae Mariae", czytań biblijnych (Iz 7, 10-15 lub 2, 1-5), graduału (Ps 23, 7 lub Ps 18, 6; 144, 18), sekwencji (Mittit ad Virginem), Ewangelii (Łk 1, 26-38) oraz śpiewu "Ave Maria gratia plena" (por. EK, t. 17,  292n). Na Śląsku istnieje zwyczaj przynoszenia do kościoła lampionów adwentowych, których światło rozświetla kościół od odśpiewania hymnu "Gloria", natomiast w innych regionach zapala się siedem świec symbolizujących wszystkie stany wychwalające Maryję (zob. Ap 1, 13).

Wiesz powstał w 1942 roku obok wierszy "Wielkanoc" i "Halleujah". Przypuszcza się, że poeta dłużej pracował nad wierszem "Rorate...", a we wspomnianych odwołał się do tajemnicy śmierci i powstania z martwych, do chrześcijańskiej nadziei. Mimo doświadczeń czasu Apokalipsy - wojny - wiersz jest optymistyczny, bowiem przedstawione prośby związane są z radością Święta Wielkiej Nocy, podobnie radosnym czasem jest okres Adwentu.


* Spuśćcie rosę, niebiosa, duchy nieobjęte,

i sztaby blasku białe, zwiastujące pieśni,

żeby, co żyje — życiem nie było przeklęte

i stało się jak światło w ciele — nie cielesne.

Budowa utworu (13 zgłosek, 5 strof, paralelizmy, anafory...) regularna wskazuje na właściwości związane z pieśnią jako gatunkiem lirycznym. Struktura typowa dla modlitwy błagalnej zawiera prośby kierowane przez podmiot zbiorowy, co jest charakterystyczne dla tego typu liryki.

Wiersz powstał w okresie twórczości Baczyńskiego, kiedy ustąpiła skłonność do dramatyzmu, a doświadczenia wojenne mają postać uogólnioną. Poeta w tym czasie szuka przesłań moralnych także w Biblii i zdradza swą otwartą i aktywną postawę religijną.

Znajduje Boga i wartości fundamentalne jako jedyne i trwałe: życie ("żeby, co żyje - życiem nie było przeklęte"); miłość ("by koroną było / to, co jest nazwane za potęgę - miłość"); mądrość ("by to, co jest mądrością / nie odchylało na dół jak po płatku płatek"); świętość ("aby elementy, które są ku świętości, uczyniły świętym").

Warto zajrzeć do poszczególnych zwrotek:

Strofa I: Zawiera prośbę, aby życie ludzi "stało się jak światło w ciele - nie cielesne". Światło to mądrość Boga dana człowiekowi w momencie stworzenia, a człowiek zawsze będzie pod opieką sacrum.

Strofa II: Prośba o szczerość pierwotną, którą utożsamia się z morzem (woda symbolem oczyszczenia).

Strofa III: Prośba o umiejętność oceniania, "aby rozróżnienie czynów" i tu woda to "krople takie jasne".

Strofa IV: Odwołanie do czasów współczesnych poecie - czasu Apokalipsy (wojny).

Strofa V: Prośba o moc ognia, co kojarzy się z zesłaniem Ducha Świętego.

Zakończenie: Prośba o zwycięstwo, które podobne będzie Wniebowstąpieniu Chrystusa ("lot uczyniły dla nas albo nas dla lotu").

Adresem wołań - próśb staje się w wierszu Bóg. Człowiek woła z "dna wojny" i wierzy, że tylko Wszechmogący może pozytywnie odpowiedzieć na błagania. Poeta wierzy w ingerencję Boga w historię życia człowieka.

Krystyna

Źródła:
Baczyński K.K., Utwory wybrane, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.
Ożóg Z., Biblijne inspiracje w wierszu Rorate coeli K.K. Baczyńskiego, Kształcenie Językowe, Wrocław 2010.

fot. Wolne Lektury