Kolejny tom serii Mystagogia Benedicti kontynuuje papieską introdukcję w tajemnice Roku Liturgicznego. Tym razem przekonujemy się, że Tajemnica Wcielenia i związany z nią okres Bożego Narodzenia to temat szczególnie bliski Papieżowi Seniorowi. Od czasu ukazania się III tomu trylogii Jezus z Nazaretu (Dzieciństwo) uświadamiamy sobie jak istotne są dla niego tradycje domu rodzinnego i liturgii domowej. W Przedmowie do historii dzieciństwa Jezusa pisał: "Nie jest to trzecia część, lecz swoisty <przedpokój> do dwu pierwszych części poświęconych postaci i posłannictwu Jezusa z Nazaretu" (por. Kraków 2012, s. 5n). Józef Ratzinger zaprosił nas tym samym do bardzo osobistego dialogu, który nawiązał on z tekstami biblijnymi na temat tajemnicy Wcielenia Słowa Bożego. W swoje refleksji wciąż podejmuje próbą odpowiedzi na kilka nurtujących go pytań: Czy to, co powiedziano [w Piśmie Świętym], jest prawdą? Czy ma jakieś znaczenie dla mnie? A jeśli tak, to jakie?

Wydaje się, że te pytania Ratzinger nosił w sercu od wczesnego dzieciństwa w bawarskim domu rodzinnym, gdzie zawsze żywe były tradycje bożonarodzeniowe i wielkanocne. Boże Narodzenie i Wielkanoc były zawiasami, wokół których krążyły kolejne okresy jego życia i wzrostu. Z okazji pierwszej Komunii świętej Józef otrzymał w prezencie książeczkę "Schotta" (mszalik dla świeckich), w której streszczono i wyjaśniono poszczególne części liturgii. Po latach wyznał: "Każdy nowy etap głębszego wchodzenia w liturgię byłą dla mnie dużym przeżyciem (...). Fascynującą przygodą było zagłębianie się w tajemnicę światła liturgii, która rozgrywała się na ołtarzu przed nami i dla nas (...). Ta tajemnicza struktura tekstu i akcji wyrosła poprzez stulecia z wiary Kościoła" (zob. Moje życie. Autobiografia, Częstochowa 2013, s. 20n).

Oryginalnym wprowadzeniem do trzeciego tomu liturgicznych refleksji papieskich jest autorskie ujęcie Teologii Wcielenia Benedykta XVI ks. Jerzego Szymika, cenionego znawcy myśli Papieża Seniora. Profesor z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego wyróżnił siedem istotnych elementów konstytutywnych teologii "inkarnacyjnej": początek, posłuszeństwo, pokora, ciało, kenoza, Syn i Miłość. W swojej refleksji teo-logicznej J. Ratzinger / Benedykt XVI odwołuje się do szeregu tekstów biblijnych, patrystycznych, średniowiecznych i współczesnych. "Wcielenie Jezusa jest ukierunkowane na ofiarowanie siebie samego za ludzi, a to z kolei na Zmartwychwstanie; gdyby było inaczej, chrześcijaństwo nie byłoby prawdziwe" - czytamy w drugim tomie Jezusa z Nazaretu (por. Kraków 2011, s. 117). Stąd też konkluzja J. Szymika jest następująca: "Teologia Wcielenia i teologia Krzyża są historyczne i komplementarne w swej zbawczej logice. Logos-Syn stał się człowiekiem nie po to, by się na scenie teatru świata popisać (przed sobą? przed nami?), ale po to, by umrzeć. Ta sama bowiem Miłość, którą na kartach Ewangelii poświadczają dyskretne wzmianki o częstej, intymnej i serdecznej modlitwie Jezusa, wzajemna miłość Ojca i Syna, każe Synowi wcielić się i umrzeć dla Ojca, sióstr i braci. Umrzeć z miłości dla miłości. Ale okaże się też, że miłość jest siłą, która wygra decydującą dla losu rzeczywistości walkę ze śmiercią o życie. Że umrzeć z miłości dla miłości jest ostatecznie wyborem życia. Bo Syn przemienił wewnętrznie własną śmierć wydarzenie miłości i oddania" (s. 28n).

Omawiany zbiór bożonarodzeniowych tekstów papieskich składa się z siedmiu części. W pierwszej zebrano homilie wygłoszone przez Benedykta XVI podczas Mszy Świętej Pasterskiej w Bazylice św. Piotra w latach 2005-2012. Już same tytuły papieskich homilii wyznaczają różnorodne kierunki refleksji teologicznej (s. 33-80). W drugiej części zebrano tradycyjne bożonarodzeniowe Orędzia Urbi et orbi (s. 83-119). Trzecia część to zbiór rozważań przed modlitwą Anioł Pański z drugiego dnia Świąt, tj. liturgicznego wspomnienia św. Szczepana Męczennika (s. 123-138). W kolejnej części zebrano rozważania przed modlitwą Anioł Pański z Niedzieli Świętej Rodziny (s. 141-161). W piątej części umieszczono homilie wygłoszone podczas I Nieszporów Uroczystości Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (s. 165-204), a w szóstej homilie podczas Mszy Świętej i rozważania przed modlitwą Anioł Pański z tej samej Uroczystości (s. 207-269). Zwieńczeniem tomu są trzy katechezy o Bożym Narodzeniu, wygłoszone przez Benedykta XVI podczas audiencji ogólnych (s. 273-287).

Redaktor serii, ks. dr Andrzej Demitrów, zaznaczył, że ze względu na znaczną ilość zebranego materiału trzeba było całość podzielić na dwie osobne części. Pierwsza (właśnie omawiana), obejmuje Oktawę Bożego Narodzenia, czyli teksty od Mszy świętej w noc Narodzenia Pańskiego (24 grudnia), do Uroczystości Świętej Bożej Rodzicielki (1 stycznia). Druga część (w przygotowaniu) będzie obejmować okres Epifanii, czyli wypowiedzi papieskie od Uroczystości Objawienia Pańskiego (6 stycznia) do Święta Ofiarowania Pańskiego.

Warto docenić konsekwencję i wytrwałość całego zespołu redakcyjnego oraz prostą i czytelną szatę wydawniczą niniejszej serii, tj. Fundacji Ordo et Pax Benedyktynów z Biskupowa. Ta zakonna wspólnota pięknie realizuje charyzmat swojego Założyciela, który zalecał, by łączyć praktykę modlitewnej lektury Pisma Świętego z pracą (posługą) na rzecz bliźnich. Mnisi z Biskupowa w ten subtelny sposób towarzyszą kontemplacyjnej posłudze Papieża Seniora z klasztoru Mater Ecclesiae na Watykańskim Wzgórzu. W świecie, który nie potrafi docenić ciszy i ascezy, modlitwy i pracy oraz porządku i pokoju, konieczne staje się odwołanie do ideałów Ojca Benedykta, twórcy zachodniego monastycyzmu i patrona Papieża z Niemiec. Jego poprzednik św. Grzegorz Wielki, ukazując św. Benedykta jako "świetlistą gwiazdę", pragnął wskazać na jego życie i misję jako drogę wyjścia w "mrocznej nocy dziejów" (por. Jan Paweł II, Insegnamenti II/1, 1979, s. 1158). Wciąż można się uczyć jego Reguły, widząc w niej światło na naszej drodze życia z wiary.

Tajemnica Bożego Narodzenia przemawia do współczesnego człowieka przez świadectwo konkretnych ludzi oraz proste obrazy i znaki. Jest to zatem świetlista mozaika osób, tekstów, tradycji i symboli. Czym są one prostsze tym czytelniej przemawiają do współczesnego odbiorcy. Chyba dlatego tak bardzo cenimy stajenkę, choinkę, kolędy... Orędzie Bożego Narodzenia pozostanie niezmienne: "[Słowo] stało się ciałem zamieszkało wśród nas... Tych, którzy Je przyjęli obdarzyło mocą, aby stali się dziećmi Bożymi" (por. J 1,12.14).

ks. Jan Kochel