Warto przeczytać
Encyklika Lumen fidei [2013]
2013-07-06
Franciszek, Encyklika Lumen fidei, WAM, Kraków 2013, ss. 86.
Pierwsza encyklika papieża Franciszka jest dziełem napisanym "na cztery ręce" (wraz z Benedyktem XVI). Papież przyznał: "[Benedykt XVI] prawie skończył pracę nad pierwszym szkicem encykliki o wierze. Jestem mu za to głęboko wdzięczny i w duchu Chrystusowego braterstwa przejmuję jego cenne dzieło, dodając do tekstu kilka przemyśleń" (LF 7). Jest to wyraz braterskiej jedności i pokory obydwu następców św. Piotra, który tak bardzo zabiegał o autorytet apostołów i Pisma Świętego (por. 2 P 1, 12-21).
Papież uczy, że "światło wiary" jest darem nadprzyrodzonym, ofiarowanym nam przez Jezusa (J 12, 46). "Wiara rodzi się w spotkaniu z Bogiem żywym, który nas wzywa i ukazuje nam swoją miłość, miłość nas uprzedzającą, na której możemy się oprzeć, by trwać niezłomnie i budować życie" - przekonuje Franciszek. Stąd też wiara jawi się jako "światło na drodze, wskazujące kierunek naszej wędrówki w czasie" (LF 4).
Najnowszy dokument ma wybitnie charakter biblijny. Wszystkie rozdziały czerpią swoje tytuły wprost z Pisma Świętego. I: "Myśmy uwierzyli miłości" (por. 1 J 4, 16); II: "Jeśli nie uwierzycie, nie zrozumiecie" (por. Iz 7, 9); III: "Przekazuję wam to, co przyjąłem" (por. 1 Kor 15, 3); IV: "Bóg przysposabia mi miasto" (por. Hbr 11, 16). W tekście można odnaleźć 20 odniesień ze ST oraz 72 z NT. Najczęściej przywoływana jest Ewangelia Jana (26 razy), List do Rzymian (20x) oraz List do Hebrajczyków 17x), a spośród dokumentów soborowych - konsytuacja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei verbum (5 razy). Papież wskazuje na biblijnych przewodników wiary: Abrahama, lud Izraela, Jezusa, apostołów, Maryję. Przypomina o więzi wiary z miłością i prawdą oraz o "posłuszeństwie wiary" (por. Rz 16, 26; por. Rz 1, 5; 2 Kor 10, 5-6; DV 5), przez które człowiek z wolnej woli cały powierza się Bogu. Sporo miejsca poświęca kwestii dialogu wiary z rozumem, podkreślając, że "wiara wywiera dobroczynny wpływ na spojrzenie nauki: zaprasza ona uczonego, by pozostał otwarty na rzeczywistość z całym jej niewyczerpanym bogactwem. Wiara pobudza zmysł krytyczny, ponieważ nie pozwala, by badania zadowalały się swymi formułami, i pomaga im zrozumieć, że natura jest zawsze większa. Zachęcając do zdumienia wobec tajemnicy stworzenia, wiara poszerza horyzonty rozumu, by lepiej oświecić świat odsłaniający się przed badaniami naukowymi" (LF 34). Osobny punkt dotyczy relacji "wiara i teologia" (LF 36).
Trzecia część poświęcona jest zagadnieniu przekazywania wiary. "Przeszłość wiary, dzieło miłości Jezusa, które zrodziło w świecie nowe życie, dociera do nas w pamięci innych, świadków, jest zachowane i żywe w tym jedynym podmiocie pamięci, jakim jest Kościół. Kościół jest Matką uczącą nas mówić językiem wiary" - przekonuje Papież (LF 38). Zwraca uwagę na filary przekazu wiary w Kościele, tj. wyznanie wiary, sprawowanie sakramentów, droga Dekalogu i modlitwa. Tradycyjnie w oparciu o te cztery elementy kształtowała się struktura katechezy Kościoła, włącznie z Katechizmem Kościoła Katolickiego, będącym podstawowym narzędziem dla jednolitego aktu, przez który Kościół przekazuje całą treść wiary, «wszystko, czym jest i w co wierzy» (DV 8).
W czwartej części, odwołującej się do 11 rozdziału Listu do Hebrajczyków, pojawiają się niezwykle aktualne zagadnienia społeczne: wiara i dobro wspólne (nr 50-51), wiara i rodzina (nr 52-53), światło [wiary] dla życia w społeczeństwie (nr 54-55), wiara jako pocieszająca siła w cierpieniu (nr 56-57). Mocna i zdecydowana jest papieska obrona tradycyjnego modelu rodziny i wartości życia ludzkiego: "Pierwszym środowiskiem, w którym wiara oświeca miasto ludzi, jest rodzina. Mam na myśli zwłaszcza trwały związek mężczyzny i kobiety w małżeństwie. Powstaje on z ich miłości, będącej znakiem i obecnością miłości Bożej, z uznania i akceptacji dobra odmienności seksualnej, dzięki czemu małżonkowie mogą stać się jednym ciałem (por. Rdz 2, 24) i są zdolni zrodzić nowe życie, co jest przejawem dobroci Stwórcy, Jego mądrości i Jego planu miłości. Opierając się na tej miłości, mężczyzna i kobieta mogą przyrzec sobie wzajemną miłość gestem angażującym całe życie i przypominającym bardzo wiele cech wiary (...). Wiara pomaga też pojąć w całej głębi i bogactwie zrodzenie dzieci sprawiając, że uznajemy w nim stwórczą miłość, która daje nam i powierza tajemnicę nowej osoby" (LF 52).
Papież korzysta z intuicji i myśli wielkich ojców Kościoła, a zwłaszcza św. Augustyna (najczęściej), ale także św. Justyna, Tertuliana, Orygenesa, Klemensa Aleksandryjskiego, św. Ireneusza z Lyonu, św. Cyryla Aleksandryjskiego, św. Leona Wielkiego, Wilhelma z Saint Thierry, św. Grzegorza Wielkiego, św. Tomasza z Akwinu, św. Bonawentury, bł. J.H. Newmana, a nawet takich autorów i myślicieli, jak Dante, F. Nietzsche, M. Buber, J.J. Rousseau, F. M. Dostojewski, R. Guardini, L. Wittgenstein, T.S. Eliot.
Tradycyjnie encyklika kończy się powierzeniem "zdrowego depozytu" opiece i wstawiennictwu Matki i Przewodniczki na drogach naszej wiary. Papież przekonuje, że "w centrum wiary jest wyznanie Jezusa, Syna Bożego, zrodzonego z niewiasty, wprowadzającego nas, przez dar Ducha Świętego, w przybrane synostwo (Ga 4, 4-6)" (LF 59). Dokument wieńczy Modlitwa do Maryi, Matki Kościoła i Matki naszej wiary (nr 60).
W Roku Wiary wspólnota Kościoła otrzymuje zwięzłe i inspirujące kompendium o wierze. Jest to biblijny i teologiczny traktat, który domaga się teraz pogłębionej medytacji w małych wspólnotach żywego Kościoła i w ramach akademickich debat. Interpretacja struktury dokumentu, kontekstu i tekstu, inspirujących obrazów i papieskich impulsów odnośnie wiary oraz niektórych kwestii szczegółowych, może być ciekawą przygodą i okazją do prawdziwej wędrówki po śladach wielkich papieży przełomu wieków. "Dla posługi jedności wiary i jej integralnemu przekazowi, Pan dał Kościołowi dar sukcesji apostolskiej. Dzięki jej pośrednictwu zagwarantowana jest ciągłość pamięci Kościoła i możliwe staje się bezpieczne czerpanie z czystego źródła, z którego rodzi się wiara. Gwarancję łączności ze źródłem dają zatem osoby żywe, a odpowiada to żywej wierze, którą Kościół przekazuje. Opiera się ona na wierności świadków, wybranych przez Pana do tego zadania" (LF 49). "Posłuszeństwo wiary" wzywa każdego chrześcijanina, by dać świadectwo wiary i wzmocnić "tego samego ducha wiary, o którym jest napisane: uwierzyłem, dlatego przemówiłem" (por. Ps 116, 10; 2 Kor 4, 13). Wiara jest żywa, gdy jest wyznawana i przekazywana, dlatego tak "pilne staje się - przekonuje papież Franciszek - odzyskanie światła, które jest właściwą cechą wiary, bo kiedy gaśnie jej płomień, wszystkie inne światła tracą w końcu swój blask" (LF 4).
ks. Jan Kochel
Pierwsza encyklika papieża Franciszka jest dziełem napisanym "na cztery ręce" (wraz z Benedyktem XVI). Papież przyznał: "[Benedykt XVI] prawie skończył pracę nad pierwszym szkicem encykliki o wierze. Jestem mu za to głęboko wdzięczny i w duchu Chrystusowego braterstwa przejmuję jego cenne dzieło, dodając do tekstu kilka przemyśleń" (LF 7). Jest to wyraz braterskiej jedności i pokory obydwu następców św. Piotra, który tak bardzo zabiegał o autorytet apostołów i Pisma Świętego (por. 2 P 1, 12-21).
Papież uczy, że "światło wiary" jest darem nadprzyrodzonym, ofiarowanym nam przez Jezusa (J 12, 46). "Wiara rodzi się w spotkaniu z Bogiem żywym, który nas wzywa i ukazuje nam swoją miłość, miłość nas uprzedzającą, na której możemy się oprzeć, by trwać niezłomnie i budować życie" - przekonuje Franciszek. Stąd też wiara jawi się jako "światło na drodze, wskazujące kierunek naszej wędrówki w czasie" (LF 4).
Najnowszy dokument ma wybitnie charakter biblijny. Wszystkie rozdziały czerpią swoje tytuły wprost z Pisma Świętego. I: "Myśmy uwierzyli miłości" (por. 1 J 4, 16); II: "Jeśli nie uwierzycie, nie zrozumiecie" (por. Iz 7, 9); III: "Przekazuję wam to, co przyjąłem" (por. 1 Kor 15, 3); IV: "Bóg przysposabia mi miasto" (por. Hbr 11, 16). W tekście można odnaleźć 20 odniesień ze ST oraz 72 z NT. Najczęściej przywoływana jest Ewangelia Jana (26 razy), List do Rzymian (20x) oraz List do Hebrajczyków 17x), a spośród dokumentów soborowych - konsytuacja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei verbum (5 razy). Papież wskazuje na biblijnych przewodników wiary: Abrahama, lud Izraela, Jezusa, apostołów, Maryję. Przypomina o więzi wiary z miłością i prawdą oraz o "posłuszeństwie wiary" (por. Rz 16, 26; por. Rz 1, 5; 2 Kor 10, 5-6; DV 5), przez które człowiek z wolnej woli cały powierza się Bogu. Sporo miejsca poświęca kwestii dialogu wiary z rozumem, podkreślając, że "wiara wywiera dobroczynny wpływ na spojrzenie nauki: zaprasza ona uczonego, by pozostał otwarty na rzeczywistość z całym jej niewyczerpanym bogactwem. Wiara pobudza zmysł krytyczny, ponieważ nie pozwala, by badania zadowalały się swymi formułami, i pomaga im zrozumieć, że natura jest zawsze większa. Zachęcając do zdumienia wobec tajemnicy stworzenia, wiara poszerza horyzonty rozumu, by lepiej oświecić świat odsłaniający się przed badaniami naukowymi" (LF 34). Osobny punkt dotyczy relacji "wiara i teologia" (LF 36).
Trzecia część poświęcona jest zagadnieniu przekazywania wiary. "Przeszłość wiary, dzieło miłości Jezusa, które zrodziło w świecie nowe życie, dociera do nas w pamięci innych, świadków, jest zachowane i żywe w tym jedynym podmiocie pamięci, jakim jest Kościół. Kościół jest Matką uczącą nas mówić językiem wiary" - przekonuje Papież (LF 38). Zwraca uwagę na filary przekazu wiary w Kościele, tj. wyznanie wiary, sprawowanie sakramentów, droga Dekalogu i modlitwa. Tradycyjnie w oparciu o te cztery elementy kształtowała się struktura katechezy Kościoła, włącznie z Katechizmem Kościoła Katolickiego, będącym podstawowym narzędziem dla jednolitego aktu, przez który Kościół przekazuje całą treść wiary, «wszystko, czym jest i w co wierzy» (DV 8).
W czwartej części, odwołującej się do 11 rozdziału Listu do Hebrajczyków, pojawiają się niezwykle aktualne zagadnienia społeczne: wiara i dobro wspólne (nr 50-51), wiara i rodzina (nr 52-53), światło [wiary] dla życia w społeczeństwie (nr 54-55), wiara jako pocieszająca siła w cierpieniu (nr 56-57). Mocna i zdecydowana jest papieska obrona tradycyjnego modelu rodziny i wartości życia ludzkiego: "Pierwszym środowiskiem, w którym wiara oświeca miasto ludzi, jest rodzina. Mam na myśli zwłaszcza trwały związek mężczyzny i kobiety w małżeństwie. Powstaje on z ich miłości, będącej znakiem i obecnością miłości Bożej, z uznania i akceptacji dobra odmienności seksualnej, dzięki czemu małżonkowie mogą stać się jednym ciałem (por. Rdz 2, 24) i są zdolni zrodzić nowe życie, co jest przejawem dobroci Stwórcy, Jego mądrości i Jego planu miłości. Opierając się na tej miłości, mężczyzna i kobieta mogą przyrzec sobie wzajemną miłość gestem angażującym całe życie i przypominającym bardzo wiele cech wiary (...). Wiara pomaga też pojąć w całej głębi i bogactwie zrodzenie dzieci sprawiając, że uznajemy w nim stwórczą miłość, która daje nam i powierza tajemnicę nowej osoby" (LF 52).
Papież korzysta z intuicji i myśli wielkich ojców Kościoła, a zwłaszcza św. Augustyna (najczęściej), ale także św. Justyna, Tertuliana, Orygenesa, Klemensa Aleksandryjskiego, św. Ireneusza z Lyonu, św. Cyryla Aleksandryjskiego, św. Leona Wielkiego, Wilhelma z Saint Thierry, św. Grzegorza Wielkiego, św. Tomasza z Akwinu, św. Bonawentury, bł. J.H. Newmana, a nawet takich autorów i myślicieli, jak Dante, F. Nietzsche, M. Buber, J.J. Rousseau, F. M. Dostojewski, R. Guardini, L. Wittgenstein, T.S. Eliot.
Tradycyjnie encyklika kończy się powierzeniem "zdrowego depozytu" opiece i wstawiennictwu Matki i Przewodniczki na drogach naszej wiary. Papież przekonuje, że "w centrum wiary jest wyznanie Jezusa, Syna Bożego, zrodzonego z niewiasty, wprowadzającego nas, przez dar Ducha Świętego, w przybrane synostwo (Ga 4, 4-6)" (LF 59). Dokument wieńczy Modlitwa do Maryi, Matki Kościoła i Matki naszej wiary (nr 60).
W Roku Wiary wspólnota Kościoła otrzymuje zwięzłe i inspirujące kompendium o wierze. Jest to biblijny i teologiczny traktat, który domaga się teraz pogłębionej medytacji w małych wspólnotach żywego Kościoła i w ramach akademickich debat. Interpretacja struktury dokumentu, kontekstu i tekstu, inspirujących obrazów i papieskich impulsów odnośnie wiary oraz niektórych kwestii szczegółowych, może być ciekawą przygodą i okazją do prawdziwej wędrówki po śladach wielkich papieży przełomu wieków. "Dla posługi jedności wiary i jej integralnemu przekazowi, Pan dał Kościołowi dar sukcesji apostolskiej. Dzięki jej pośrednictwu zagwarantowana jest ciągłość pamięci Kościoła i możliwe staje się bezpieczne czerpanie z czystego źródła, z którego rodzi się wiara. Gwarancję łączności ze źródłem dają zatem osoby żywe, a odpowiada to żywej wierze, którą Kościół przekazuje. Opiera się ona na wierności świadków, wybranych przez Pana do tego zadania" (LF 49). "Posłuszeństwo wiary" wzywa każdego chrześcijanina, by dać świadectwo wiary i wzmocnić "tego samego ducha wiary, o którym jest napisane: uwierzyłem, dlatego przemówiłem" (por. Ps 116, 10; 2 Kor 4, 13). Wiara jest żywa, gdy jest wyznawana i przekazywana, dlatego tak "pilne staje się - przekonuje papież Franciszek - odzyskanie światła, które jest właściwą cechą wiary, bo kiedy gaśnie jej płomień, wszystkie inne światła tracą w końcu swój blask" (LF 4).
ks. Jan Kochel
