Aktualności
Wychowanie do czystości - utopia czy zadanie?
2011-12-08
W serii wydawniczej "Człowiek - Rodzina - Społeczeństwo" Instytutu Nauk o Rodzinie WT UO ukazała się książka "Wychowanie do czystości - utopia czy zadanie", Czy „czystość” jest wartością? Czy „wychowanie
do czystości” jest dziś utopią, a może jednak wyzwaniem, zadaniem, misją dla
współczesnych nauczycieli i wychowawców?
Zamów: e-mail: rwwt@uni.opole.pl
por. recenzja w "Katechecie" 1/2012 i "Przegląd Piśmiennictwa Teologicznego" 2/2012
ks. Jan Kochel (red.), Wychowanie do czystości – utopia czy zadanie? Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2011.
W dniach 13-14
maja 2011 na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego odbyło się
sympozjum: „Wychowanie do czystości – utopia czy zadanie?”. Owocem tej
konferencji jest publikacja pod tym samym tytułem, zbierająca teksty
prelegentów – ale nie tylko. Składa się ona z trzech części. Pierwsza: Podstawowe założenia pedagogii ukierunkowanej na czystość ukazuje biblijne i teologiczne uzasadnienie czystości chrześcijańskiej, druga: Wychowanie do czystości dzisiaj ma za zadanie pokazać aktualny stan tego aspektu chrześcijańskiego wychowania, trzecia natomiast, będąca Projektem edukacyjnym: Droga czystej miłości,
prezentuje inicjatywy już funkcjonujące w Kościele i mające na celu
skuteczniejszy przekaz młodemu pokoleniu wspomnianych wartości
moralnych.
Część pierwszą otwiera artykuł ks. Antoniego Troniny – prof. zwyczajnego teologii biblijnej KUL: Moralny ideał czystości w świetle objawienia biblijnego. Autor analizuje w nim teksty Starego i Nowego Testamentu traktujące o czystości oraz pokazujące wzorce osobowe, które ideał ten realizowały w swoim życiu, począwszy od Józefa, a skończywszy na Maryi – Matce Najczystszej. Ciekawym uzupełnieniem jest paragraf na temat apokryfów międzytestamentalnych, łączących biblijny nakaz z grecką cnotą wstrzemięźliwości oraz obrazujących historie źródeł starotestamentalnych, ukazane częściowo w duchu moralności NT.
Podstawy biblijne nauki o czystości, poparte nauczaniem ojców Kościoła (św. Hieronima) można znaleźć w tekście: Nauka o czystości i dziewictwie w Listach św. Hieronima. Autorem wspomnianego tekstu jest ks. dr hab. Jan Kochel, który jest zarazem redaktorem całej publikacji. Z bogatego zbioru epistolografii Świętego (154 listy) Autor wydobywa fragmenty mówiące o wartości dziewictwa, właściwym jego rozumieniu, roli kobiety w Kościele. Zwraca uwagę na myśli, które mogą szczególnie trafić do dzisiejszego czytelnika.
Siostra Radosława Anna Podgórska FSK – magister wiedzy religijnej i mistrzyni nowicjatu – w artykule: Alcuni aspetti pedagogico-spirituali nella formazione alla castita per il Regno secondo l’insegnamento del Magistero, zaopatrzonym jedynie w krótkie streszczenie w języku polskim, analizuje dokumenty Magisterium soborowego i posoborowego w kontekście wskazań dla formacji psychicznej i duchowej w dziedzinie czystości osób konsekrowanych.
„Aby się publicznie ośmieszyć, nie ma chyba lepiej nadającego się do tego tematu, jak katolicka nauka o czystości” – tymi słowami rozpoczyna swój referat biskup pomocniczy Salzburga Andreas Laun – salezjanin, profesor teologii moralnej, znany jako obrońca chrześcijańskich zasad w dziedzinie seksualnej na niemieckim obszarze językowym. Sygnalizując szerzące się w szkołach „wychowanie seksualne”, które odbiega od rozumienia chrześcijańskiego, Autor zwraca uwagę na promyki nadziei – „comeback dziewictwa”, ruchy takie jak Wahre Liebe Wartet czy też wkład bł. Jana Pawła II w głęboko biblijną teologię miłości małżeńskiej. Wskazuje wreszcie, w jaki sposób tę głęboką teologię należałoby przenieść na płaszczyznę duszpasterstwa.
Ksiądz Andrzej Szafulski – dr teologii moralnej PWT we Wrocławiu w swoim artykule: Etyczno-moralne motywy wyboru czystości zastanawia się, jak mówić o czystości, aby nie spowodować skutku wręcz odwrotnego. Rozpoczynając od filozofii i religii niechrześcijańskich, ukazuje szczególną pozycję dziewictwa w różnych kręgach kulturowych, a następnie chrześcijański ideał dziewictwa motywowany miłością, który znalazł swój najdoskonalszy wyraz w osobie Niepokalanej Matki Chrystusa, by wreszcie przedstawić czystość jako nieocenioną pomoc w doskonaleniu się w miłości na wszystkich drogach powołania chrześcijańskiego.
Część pierwszą publikacji zamyka tekst: Spojrzenie na płciowość człowieka Jacka Pulikowskiego – męża i ojca, wykładowcy na Politechnice Poznańskiej oraz w Podyplomowym Studium Rodziny na WT UAM. Autor, bez ogródek, demaskuje źródło współczesnej demoralizacji w tej dziedzinie: „Zauważmy, że na ładzie seksualnym, czyli na sytuacji, gdy jeden mężczyzna łączy się na całe życie z jedną kobietą (małżeństwo), są sobie wierni, cieszą się darem płodności i kochają dzieci, nie da się zrobić brudnych pieniędzy”. Wychodząc od niepowtarzalności i istoty płciowości ludzkiej oraz jej właściwości, wskazuje na negatywne skutki przedwczesnej i niewłaściwej inicjacji seksualnej oraz, coraz częściej dzisiaj kontestowaną, komplementarność płci.
Tekst o nieco prowokacyjnym tytule – Dziewictwo: doświadczenie możliwe tylko dla niektórych?, autorstwa Mariny Olmo ze stowarzyszenia Memores Domini i ruchu Comunione e Liberazione, rozpoczyna drugą część książki, zatytułowaną Wychowanie do czystej miłości dzisiaj. Autorka przedstawia rozumienie dziewictwa według Luigi Giussaniego. Odpowiadając na tytułowe pytanie, wyjaśnia, że „dziewictwo nie dotyczy tylko niektórych osób i że jego przedmiotem nie są tylko relacje uczuciowe, ale że dziewictwo ma związek ze sposobem stawania wobec całej rzeczywistości, według jej prawdy”. Jest ono ideałem każdej relacji, sposobem posiadania za wzór Chrystusa.
Ojciec Józef Augustyn – jezuita, dr hab. teologii Akademii Ignatianum, autor książek z zakresu życia duchowego i pedagogiki chrześcijańskiej – w artykule Ewangeliczna czystość serca rozpatruje zagadnienie czystości w szerszym kontekście – czystej miłości Boga, czystości intencji oraz gradacji od samowychowania czystych myśli i pragnień, przez czystość słów i gestów, po czyste relacje. Zwraca zarazem uwagę na fakt, że ewangeliczna czystość – w odróżnieniu do powodowanego egoizmem modelu singla – nie kładzie nacisku najpierw na sam brak małżeństwa i rodziny, ale na bycie wyłącznie do dyspozycji Ojca.
Aby odpowiedzieć na pytanie, czy media są wrogiem czy sprzymierzeńcem czystości seksualnej, ks. dr hab. Andrzej Draguła z Uniwersytetu Szczecińskiego ukazuje najpierw ich naturę, tworzenie przez nich hiperrzeczywistości, która jedynie naśladuje rzeczywistość, ale w ten sposób pośrednio i subtelnie wpływa na postawy oraz zachowania odbiorców szeroko pojętego świata. Analizuje przy tym przykłady nieczystości, przemieszania pojęć i obnażenia sfery prywatnej w reklamie, pismach młodzieżowych i Internecie. Kończy optymistycznym wnioskiem, że ta – jak się wydaje – wszechmoc mediów jest jednak pozorna, że możemy przeciwstawić jej mądre działanie odpowiedzialnych za katechezę: rodziny i grup rówieśniczych.
Siostra Maria Kwiek, matematyk i dr teologii, na podstawie wieloletnich doświadczeń zdobytych w Duszpasterstwie Rodzin, zwraca uwagę na błędy (a jest ich 9!) w wychowaniu płciowym człowieka. To tekst w szczególny sposób skierowany do rodziców oraz duszpasterzy, odpowiedzialnych za ich formację.
Drugą część zbioru zamyka krótki tekst – znanego z artykułów na łamach „Gościa Niedzielnego” – Franciszka Kucharczaka, teologa i historyka Kościoła. Zwraca on uwagę na szerzącą się tendencję do samodzielnego definiowania przez człowieka – i to od najmłodszych lat – zasad moralnych, „dekalogu na własny użytek”. Przytacza przy tym przykłady z listów młodych do redakcji „Małego Gościa” i pokazuje, jak na przestrzeni lat wspomniana mentalność wkrada się nawet w umysły młodych związanych z Kościołem i ruchami katolickimi.
W pierwszym tekście trzeciej części publikacji, zatytułowanym Czystość i wstydliwość w rodzinie, szkole i na katechezie, Jacek Pulikowski wychodzi od rozumowych i zaczerpniętych z nauk przyrodniczych argumentów, przemawiających za zachowaniem czystości. Ukazuje wpływ, jaki wywierają nie tyle słowa, ile postawy oraz ład w dziedzinie seksualnej rodziców (bądź jego brak) na uporządkowanie – już od najmłodszych lat – tej sfery w życiu dzieci. Zwraca też uwagę na szkody, jakie wyrządziło katechezie „odpowiedzialnej” za wspomnianą sferę życia młodych, przeniesienie lekcji religii z parafii do szkół oraz tendencje kształtujące szkolny przedmiot: wychowanie do życia w rodzinie.
Dalej znajdujemy kilka słów na temat dokumentu Papieskiej Rady ds. Rodziny: Wychowanie do czystej miłości, który w ostatnim czasie ukazał się w polskim tłumaczeniu. Ksiądz Jan Kochel analizuje jego tekst i wskazuje na konkretne wytyczne, które w dokumencie tym odnoszą się do rodziców i wychowawców.
Pozostałe artykuły stanowią prezentację materiałów formacyjnych, do których należą:
– podręcznik Droga czystej miłości (Iwona Nowak – mgr pedagogiki specjalnej, emerytowana nauczycielka, pracownik Duszpasterstwa Rodzin),
– dwumiesięcznik „Miłujcie się!” (Małgorzata Radomska – mgr polonistyki, animatorka RCS i redaktor „Miłujcie się!”),
– Dekalog życia w czystości (ks. Rafał Wyleżoł – obecnie proboszcz i kustosz sanktuarium w Rudach Wielkich),
– Wiara i życie bpa Andreasa Launa, tekst zrelacjonowany przez ks. Alojzego Marcola –
emerytowanego profesora zwyczajnego teologii moralnej Uniwersytetu
Opolskiego;
– charakterystyka
Ruchu Czystych Serc (ks. Mieczysław Piotrowski TChr – dr teologii
dogmatycznej, redaktor naczelny „Miłujcie się!”) oraz praktyczne
wskazówki jak zakładać i prowadzić wspólnoty tego Ruchu (ks. Robert Biel
TChr, superior domu rekolekcyjno-pielgrzymkowego w Częstochowie,
organizator rekolekcji dla młodzieży).
Przedstawiony zbiór artykułów stanowi nie tylko cenną lekturę, prowokującą do refleksji i dającą duszpasterzom, katechetom oraz wychowawcom konkretne wskazówki, poparte różnorodnym doświadczeniem. Znajdą w niej coś dla siebie także rodzice zatroskani o zdrowy kręgosłup moralny swoich dzieci. Niewątpliwym atutem samej konferencji, a jeszcze bardziej prezentowanej publikacji, jest sięgnięcie do doświadczeń nie tylko polskich, ale również włoskich, austriackich, a przez Ruch Czystych Serc również pośrednio do prototypu amerykańskiego.
Szkoda, że w zbiorze zabrakło tłumaczenia na język polski całego artykułu s. Podgórskiej, chociaż ze względu na tematykę skupioną wokół formacji osób konsekrowanych, szersze grono czytelników nie odczuje dotkliwie tego braku. Trzecią część publikacji warto byłoby natomiast wzbogacić o wzmiankę na temat innych inicjatyw i ruchów religijnych, które wpisują wychowanie do czystości i wstydliwości w szeroki kontekst swojego programu formacyjnego, jak chociażby Ruch Światło-Życie. Jego założyciel, sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki, od początku kładł nacisk na właściwy ubiór, przeciwstawiając się w oazach nieskromnej modzie i zachowaniu, wśród ideałów wychowawczych Ruchu zwracał uwagę na „nową kulturę” – wyraz szacunku dla osoby i „nowego człowieka”, wyzwolonego w Chrystusie.
Agnieszka Szkatuła
zob. Recenzja opublikowana w "Katechecie" 1/2012, s. 76-79.
Autorka recenzji – absolwentka filologii germańskiej i teologii, nauczyciel bibliotekarz w gimnazjum, doktor teologii w zakresie katechetyki Wydziału Teologicznego UO w Opolu, przez lata związana z Ruchem Światło-Życie jako animatorka i moderatorka grup młodzieżowej i dorosłych w rodzimej parafii w Skrzyszowie (diecezja katowicka).
Autorka recenzji – absolwentka filologii germańskiej i teologii, nauczyciel bibliotekarz w gimnazjum, doktor teologii w zakresie katechetyki Wydziału Teologicznego UO w Opolu, przez lata związana z Ruchem Światło-Życie jako animatorka i moderatorka grup młodzieżowej i dorosłych w rodzimej parafii w Skrzyszowie (diecezja katowicka).
