Dwie wersje Dziejów Apostolskich [2018]
2019-07-04
Michał Wojciechowski, Dwie wersje Dziejów Apostolskich. Tekst standardowy i zachodni, Wyd. Petrus, Kraków 2018, ss. 200.
Od wydawcy
Dzieje Apostolskie opowiadają o początkach
Kościoła. Mało znany jest fakt, że niektóre starożytne rękopisy tego
dzieła zawierają wersję zwaną zachodnią, która w mnóstwie szczegółów
różni się od tekstu standardowego. W większości zdań tej innej wersji
występują rozszerzenia oraz zmiany stylistyczne względem tekstu
podstawowego, a czasami drobne skróty. Istnieje możliwość, że te zmiany w
większości nie pochodzą od późniejszego redaktora, lecz naniósł je na
swój oryginalny egzemplarz sam autor, św. Łukasz, już po tym, jak swoje
dzieło rozpowszechnił w Kościele. Zapoznanie się z tą wersją może więc
wzbogacić znajomość Nowego Testamentu.
Książka obecna zawiera bardzo
dosłowny przekład obu wersji tekstu Dziejów Apostolskich, opatrzony
wstępem i notami.
***
Drugi tom dyptychu św. Łukasza (Ewangelia i Dzieje Apostolskie) ma bogatą tradycję komentarzy polskich biblistów. Wielce zasłużony ks. prof. Eugeniusz Dąbrowski (1901-1970) - biblista, tłumacz Nowego Testamentu, krytyk i nauczyciel akademicki Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego - był pierwszym egzegetą polskim, który dokonał przekładu z oryginału i napisał komentarz oraz wiele cennych prac na temat życia i pism św. Pawła - głównego bohatera dzieła (por. Święty Paweł - życie i pisma, Pallottinum, Poznań 1952; Dzieje Apostolskie. Wstęp - przekład z oryginału - komentarz, Pallottinum, Poznań 1961). Przekład i komentarz ukazał się również w serii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (por. Pismo Święte Nowego Testamentu, t. 5). Kontynuatorami nestora byli tacy bibliści, jak: M. Wolniewicz (Biblia Tysiąclecia, 1965), R. Andrzejewski (Biblia Poznańska, t. 3, 1975), J. Czerski (Opole 1989), J. Frankowski (Warszawa, ATK, 1997), K. Romaniuk (Częstochowa, 2000) czy H. Langkammer (Biblia lubelska, 2008). Cenny wstęp do Dz napisał Franciszek Jóźwiak w ramach Wstępu do Nowego Testamentu (Pallottinum 1996, 277-298), a nowością jest audiobook (CD-MP3) Dzieje Apostolskie. Księga nadziei Kościoła - propozycje konferencji, konwersacji i lectio divina pod red. W. Chrostowskiego, I. Gargano i D. Piekarz do wybranych stronic Dziejów Apostolskich (Studio Katolik, Kraków 2018) oraz inny audiobook: Dzieje. Listy. Apokalipsa, Rafael Dom Wydawniczy, 2019.
Z nowszych komentarzy warte uwagi są monumentalne dzieło amerykańskiego jezuity Josepha A. Fitzmyera - emerytowanego profesora Uniwersytetu Georgetown z Waszyngtonu (1998 j. ang; tł. wł. 2003 - Queriniana, Brescia) oraz niezwykle popularny przekład z komentarzem innego jezuity kard. C.M. Martiniego (+2012) - profesora Biblicum i Uniwersytetu Gregoriańskiego i arcybiskupa Mediolanu - Atti degli
Apostoli. Introduzione, versione e note (wyd. XIII, Roma 2012). Bardzo praktyczny jest komentarz duchowy (kerygmatyczny) trzeciego jezuity Silvano Faustiego wydany w trzech tomach w Franciszkańskim Wydawnictwie Bratni Zew (Kraków 2015-2017). Czekamy teraz na nowy egzegetyczno-kerygamtyczny komentarz Edycji św. Pawła.
W ostatnim czasie papież Franciszek podjął trud systematycznych katechez biblijno-egzystencjalnych na temat niezwykłej "Ewangelii Kościoła - Ducha Świętego", jak nazywają Księgę Dziejów Apostolskich niektórzy komentatorzy. "Dzisiaj rozpoczynamy cykl katechez na temat Dziejów Apostolskich. Ta
biblijna księga, napisana przez św. Łukasza Ewangelistę opowiada nam
o pielgrzymowaniu Ewangelii w świecie i ukazuje wspaniałe zespolenie
Słowa Bożego z Duchem Świętym, które zapoczątkowuje czas ewangelizacji.
Protagonistami Dziejów jest właśnie żywa i skuteczna <para>: Słowo Boże
i Duch" - przyznał Franciszek w pierwszej środowej katechezie tego nowego cyklu (od 29 maj 2019 r.). Warto śledzić - wraz z Następcą Apostołów - dzieje początków Kościoła, gdyż w każdej epoce dziejów odkrywamy tam - jak w zwierciadle - historię rozwoju, przemian, a nade wszystko prześladowań wspólnoty chrześcijańskiej.
Papież przekonuje zatem współczesnych wyznawców Chrystusa: "Wszystko jest dane za darmo i we właściwym czasie. Pan daje wszystko
darmo, bezinteresownie. Zbawienia się nie kupuje, za nie się nie połaci:
jest darem darmo danym. W obliczu gorącego pragnienia,
by z wyprzedzeniem poznać czas, kiedy będą miały miejsce zapowiadanie
przez Niego wydarzenia, Jezus odpowiada swoim uczniom: „Nie wasza
to rzecz znać czasy i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą,
ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi
świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce
ziemi (Dz 1,7-8)". Czyżby Księga Kościoła wzywała nas do apokaliptycznej refleksji nad tym, co dziś "Duch mówi do Kościołów" (Ap 2,7)?
ks. Jan Kochel
Komentarze do Dziejów Apostolskich:
Andrzejewski R., Jóźwiak F., Dzieje Apostolskie, w; Biblia Poznańska, t. 3, Poznań 1975.
Barclay W., Dzieje Apostolskie, tł. R. Kowalczuk, W. Zachanowicz, Warszaw 1979.
Barrett Ch.K., A Critical and Exegetical Commentary on the Acts of the Apostels (ICC, 2), Edinburgh 1994-98 (Atti degli Apostoli, t.
I–II, Brescia 20030.
Bianchi F., Atti degli
Apostoli. Nuovo Testaemnto – commento esegetico e spirituale, Roma 2003.
Boor de W., Dzieje Apostolskie, tł. W. Mlicka, Warszawa 1980.
Dąbrowski E., Dzieje Apostolskie. Wstęp - przekład z oryginału - komentarz, Pallottinum, Poznań 1961 (Katolicki Uniwersytet Lubelski, Pismo Święte Nowego Testamentu, t. 5).
Dunn J.D.G., Acts of the Apostels, Grand Rapids 2016.
Dzieje Apostolskie. Komentarz. Międzynarodowy Komentarz do Pisma Świętego, Verbinum, Warszawa 2007.
Eckey W., Die Apostelgeschichte: Der Weg des Evangeliums von Jerusalem nach Rom, t. 1, Neukichen 2000.
Fabris R., Atti degli Apostoli(Commenti biblici), Roma 1977.
Fitzmyer J.A., The Acts of the Apostles (Anchor Bible, 31), Now York 1998 (Gli Atti degli
Apostoli. Introduzione e commento, Brescia 20032 [zob. literatura]).
Fausti S., Dzieje Apostolskie. Komentarz duchowy, t. I - III, tł. P.B. Gryziec, Bratni Zew, Kraków 2015-2017.
Gargano I., Lectio divina do
Dziejów Apostolskich, t. I–III, tł.
K. Stopa, Kraków 2003-2006.
Gatti E., Atti degli Apostoli.Il libro della missione (La
Parola e il mondo), Bologna 1975.
Jasiński A.S.
(opr.), Dzieje Apostolskie. Listy św. Pawła, w: J.
Frankowski, S. Mędala (red.), Wprowadzenie
w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych, t. IX, Warszawa 1997.
Johnson L., Atti degli Apostoli (Sacra Pagina), Torino 2007.
Keener C.S., Acts: An Exegetical Commentary, t. 1-4, Cambridge 2012-2015.
Kochel J., Katecheza misyjna w Ewangelii Łukasza i Dziejach Apostolskich (OBT 133), Opole 2013.
Marguerat D., Bourquin
Y., Per
leggere i racconti biblici. Iniziazione all’analisi narrative, Roma 2001.
Marguarat D., La prima storia del
cristianesimo. Gli Att degli apostoli, Cinisello Balsamo 2002.
Martini C.M., Atti degli
Apostoli. Introduzione, versione e note (Nuovissima Versione della Bibbia dai Testi Originali 37), Roma 201213.
Pesch R., Die Apostelgeschichte, t. 2 (EKKNT, 5), Zurich/Neukichen-Vluyn 1986 (Atti degli
apostoli, Assisi 1992).
Rossé G., Atti degli Apostoli.Commento esegetico e teologico, Roma 1998.
Schille G., Die Apostelgeschichte des Lukas (ETHNT, 5), Berlin 1983.
Schneider G., Die
Apostelgeschichte (HThK 5/1-2), Freiburg – Basel – Wien 1980-1982.
Wikenhauser A., Die
Apostelgeschichte, Regensburg 1950.
